Ќе биде ли Вучиќ принуден повторно да се повлече по прашањето за литиумот? Кои се последиците од експлоатацијата на бакар во Србија? За тоа пишуваат германските медиуми.
„Востание против плановите за ископ на литиум – Германија како жртвено јагне“ – е насловот на текстот што на својот интернет портал го објави германскиот јавен сервис МДР, а пренесува ДВ. Авторот на текстот Андреј Ивањи пишува:
„Бројот на протести и демонстранти кои се противат на ископувањето литиум во Србија подеднакво ги изненади еколозите и владата. Додека еколозите повикуваат на народно востание, бидејќи се плашат од загадување од библиски размери, владата ја гледа експлоатацијата на оваа суровина како историска можност за српската економија“.
Се потсетува дека „19. Во јули, германскиот канцелар Олаф Шолц се појави во Белград за да го поддржи претседателот Александар Вучиќ во неговата намера да ископува литиум во Србија за време на кратка посета. После тоа, илјадници гневни луѓе излегоа на улиците во десетици градови низ земјата. „Само над нашите трупови“, извикуваа тие. Како и: „Надвор од Србија“, „Ние не сме германски заморчиња“, „Германија сака да ја претвори Србија во своја колонија“, „Предавство“…
„Германците повторно сакаат да копаат дупки во Србија“, извикуваше еден говорник во Шабац – поврзувајќи го со германските воени злосторства за време на окупацијата во Втората светска војна. На протестот беше видена дури и свастика, во комбинација со фотографија на Солац“.
Темата за литиумот ги разбранува духовите во Србија, бидејќи земјата има големи количини од овој глобално важен лесен метал потребен за батерии, пишува МДР. „И на Германија и на Европската унија им треба уште повеќе, за да се спроведе агендата за 2030 година – на крајот на краиштата, Германија сака да направи 15 милиони електрични автомобили дотогаш.
Не помалку важно е што ЕУ сака да ја намали зависноста од кинескиот литиум, па затоа си постави стратешка цел.
„Двајцата политичари истакнаа дека Србија не се гледа како извозник на суровини, туку дека во земјата ќе се создаде цел синџир на производство – од рудници, преку производство на батерии и катоди, до производство на електрични автомобили. И дека Србите не треба да ја пропуштат оваа „историска шанса“. Улогата на Шолац во тој спектакл беше да послужи како веродостоен гарант дека природата ќе остане недопрена во тој проект“.
„Но, овие гаранции сега не се доволни за Србите, кои за време на десетгодишното владеење на Вучиќ – со помош на медиумите доведени во линија – беа систематски поттикнувани против Западот. Булеварскиот печат близок до режимот до неодамна изнесуваше теории на заговор непријателски настроени кон Германија, според кои БНД сака да предизвика хаос во Србија за да го собори владетелот Вучиќ, бидејќи тој, цврсто храбар како што е, одбива да го признае независност на Косово и да воведат санкции кон Русија.
„Сите непријатели на литиумот, сите учесници на демонстрациите од покраината, треба да дојдат во Белград на 10 август на голема демонстрација која на сите треба да им покаже што мислат Србите за проектот. Ова треба да биде предупредување за српската влада. Борците за заштита на животната средина се колнат дека доколку треба ќе се борат до самиот крај, па дури и физички ќе ја бранат својата земја“, пишува МДР.
По презентирањето на ставовите на еден таков противник на експлоатацијата на литиум во Србија, Александар Јовановиќ Ќута, и кратка рекапитулација на настаните по протестите во 2022 година, отстапката на Вучиќ и воведувањето забрана за ископување литиум („единствениот политички пораз на српскиот владетел оттогаш дојде на власт“) и поништувањето на таа забрана во предвечерието го посети Шолац, авторот го завршува својот текст вака:
„Така сега екологистите и опозицијата се надеваат дека ќе успеат толку да го прошират притисокот на улиците што Вучиќ повторно ќе биде принуден да се повлече. Но сега околностите се поинакви. Вучиќ сега на своја страна ги има Германија, ЕУ и САД. Владините претставници веќе најавија што ќе се случи доколку некој овој пат се обиде да ја блокира меѓународната сообраќајна артерија: врз основа на законските прописи, ќе биде спречен со полициска сила – како во секоја европска демократска земја“.
Кривељ и Шарбановац во клинч што не го сакаат
Дневник Жидојче Цајтунг објави одлична репортажа од Србија. Насловот гласи: „Ова е наша земја и сакаме да ја задржиме, а под неа има објаснување за што се работи: „На истокот на Србија, кинеска компанија ископува бакар, со тешки последици за природата и! луѓе. Но, и покрај лошиот пример, ЕУ и Германија сакаат наскоро да ископаат литиум во долината Јадар“.
Авторот на текстот Флоријан Хасел својата репортажа ја започнува во Кривеље и Шарбановац. Локалната жена му го покажува тунелот за одводнување на речната вода што две години го градеше кинеската компанија „Зиѓин“. Браната се уште се завршува и реката се пренасочува, што го прават кинески работници. Пензиониран инженер му објаснува на авторот дека „Проблемот е што целиот проект е нетранспарентен. Сите работи се изведуваат без план за уредување на просторот, без еколошко тестирање и без никакво учество на нас како жители на селото“. Авторот додава: „И белградскиот институт за заштита на животната средина Рери како и холандската граѓанска група Џаст Фи“ финансиите се жалат дека нема соодветни вештачења.
„Не само реката, туку и целото село Кривељ му беше на патот на Жиѓин. Пред пет и пол години, кинеска државна компанија го презеде рудникот за бакар овде на југоистокот на Србија и го прошири толку многу што Кривлеј наскоро ќе стане минато. Село чии жители – како и оние во другите погодени села – и покрај долгогодишните разговори, не знаат што ќе се случи со нив“.
Следното е приказна за рударскиот басен Бор, каде што „пред 130 години е откриен еден од најголемите резерви на бакар во Европа“. Авторот наведува дека во почетокот на 1980-тите локални домаќинства почнале да се преселуваат на ридовите околу Бор, што успеало без поголеми проблеми, но додава и дека тогаш никој не очекувал дека рудникот ќе продолжи да се шири.
„Сепак, Србија на крајот на 2018 година потпиша договор со кинеската државна компанија „Ziđin mining“. Таа за 350 милиони долари презеде речиси 63 отсто од рударско-топилниот басен Бор, кој беше уништен од непотизмот и корупцијата. Компанијата беше преименувана во Зијин Копер Бор (Zijin Copper Bor) и до 2023 година четирикратно го зголеми ископот на бакар – заедно со уште еден рудник во Мајданпек – на 240.000 тони. Зиѓин известува дека во иднина треба да се ископаат 450.000 тони.
„Спорни се методите на кинеската компанија, исто како и постапката на српската држава, која сè уште има свој удел во компанијата. По нивното преземање на рудникот, емисијата на штетни материи експлодираше над сите дозволени граници во 2019 и 2020 година. Ветерот ја носи прашината од отровниот отпад под ведро небо до Кривељ и Бор.
„Глобалната алијанса за здравје и загадување (ГАХП) ја прогласи Србија за најзагадена земја во Европа во 2020 година, а Бор е на прво место (…) А локалните реки се загадени далеку над дозволената граница. Извештајот на Министерството за здравство и Државниот здравствен институт Батут за Бор се покажа толку страшен што властите го чуваа во тајност со години“.
Авторот ги опишува проблемите на локалното население чии куќи и земји го попречуваат проширувањето на рудникот. Се врши притисок врз овие луѓе, а во исто време како место за преселба им е понуден блискиот Шарбановац. Нејзините жители, меѓутоа, не знаеле дека нивите што им припаѓаат треба да служат како земја за доселените жители на Кривеље. Болна тензија настана меѓу жителите на Кривеље, Шарбановац и властите, тензија која продолжува и денеска. Шарбановци не сакаат да ја отстапат – ниту да ја продадат – својата земја.
Меѓутоа, „по усвојувањето на правно оспорениот закон во 2015 година, во Србија е лесно да се конфискува нечија земја доколку тоа служи за јавниот интерес. Така, во Белград приватните сопственици останаа без своето земјиште поради контроверзниот проект „Белград на вода“ и според еден извештај за состојбата на човековите права, тие беа обештетени со суми кои беа далеку под пазарната вредност на земјиштето. .
„А во случајот со Кривеље, планот на министерствата, градовите Бор и Жиѓин, предвидува селаните да бидат раселени и земјата да им биде одземена пред се заради јавниот интерес“, пишува германскиот весник. Зидојче цајтунг.
