Гаспром, кој во саботата престана да испорачува гас за Италија, денеска соопштува дека нашол решение за договорниот спор со италијанскиот Ени и австрискиот мрежен оператор и дека гасот повторно протекол. Во меѓувреме, премиерот Роберт Голоб оценува дека Гаспром врши психолошки притисок врз Европа и дека е „само прашање на време“ кога ќе престане да испорачува и до Словенија. Снабдувањето со гас во Словенија засега е стабилно, но проверивме дали клиентите во Италија почувствувале губење на руските залихи и што би се случило доколку тоа се случи кај нас.
Откако руски „Газпром“ престана да испорачува гас за Италија поради наводни нерегуларни договорни односи во транспортот на гас преку Австрија, премиерот Роберт Голоб изјави дека „прашање на време е кога тој ќе биде прекинат и за Словенија“.
„Не грижете се за тоа. Мислам дека Европа денес е веќе подготвена за целосно прекинување на испораките на руски гас и дека тоа е нешто што треба да го сфатиме како факт. Фактот дека Гаспром тоа го прави селективно, по земји, само врши психолошки притисок врз Европа. Колку побрзо Европа се помири со ова, толку побрзо ќе почнеме да спроведуваме ефективни мерки и полесно ќе ја пребродиме зимата“, рече премиерот во понеделникот на маргините на посетата на Марибор, пренесува rtvslo. како.
Премиерот Роберт Голоб оценува дека Европа е добро подготвена за случајот на целосен прекин на испораките на руски гас.
По четири дена, гасот повторно течеше
Во саботата „Газпром“ престана да испорачува гас на италијанскиот „Ени“, наведувајќи ја како причина промената на регулативата во Австрија. Австриската енергетска агенција Е-Контрол тогаш објави дека изменетата регулатива навистина стапила во сила, но таа им била објавена и позната на учесниците на пазарот месеци претходно. „Се чини дека сè уште има отворени прашања во билансната група на која припаѓа транзитот кон Италија“, напишаа тие. Денеска Газпром објави дека нашле решение и продолжуваат со испораките за Италија.Од медиумските извештаи не е сосема јасно дали причината за застојот била (само) на страната на Гаспром, но очигледно барем дел од компликацијата настанала затоа што Гаспром не сакал да ја плати гаранцијата за транспортот на гас. Клаудио Дескалци, шефот на Ени, кој е италијански договорен партнер на Гаспром, во понеделникот изјави дека Ени е подготвена да плати гаранција од 20 милиони евра во име на Гаспром на австрискиот преносен систем оператор Гас Конек Австрија. Тој изрази надеж дека залихите повторно ќе потечат деновиве, што и се случи.
Компанијата Плиноводи, која се грижи за словенечката гасоводна мрежа, вчера веќе забележа промени во протокот на гас кон Италија. „На 1 октомври тековите во австрискиот систем на врската со Италија се свртеа во спротивна насока, од Италија кон Австрија, а на 4 октомври повторно забележавме пренос на гас од Австрија во Италија.
Најавата на Гаспром дека продолжува со испораките на гас за Италија:
Италија без гребнатинка
Италија, која со 75 милијарди кубни метри годишна потрошувачка е вториот најголем потрошувач на гас во ЕУ (по Германија), значително ја намали зависноста од рускиот гас по почетокот на војната во Украина, што, според Corriere della Serra , сепак претставуваше една десетина од дневните испораки – во количини од приближно 20 милиони кубни метри.
Затоа, саботниот прекин на Гаспром беше еден вид „стрес тест“ за мрежата. Како го преживеаја западните соседи? Corriere della Serra пишува дека снабдувањето поминало без проблеми. Тие очигледно можеа да го надополнат прекинот од други (северноафрикански) извори, бидејќи нивните складишта, кои се 91,4% полни, според платформата за складирање гас AGSI, се полнеле со слично темпо во саботата и неделата и покрај прекинот во снабдувањето . Од компанијата „Плиноводи“ дополнително објаснуваат дека промената на протокот на гас не предизвикала проблеми во италијанскиот преносен систем.
Прашањето е што би се случило доколку Гаспром не ги обнови испораките долго време, ако неколку земји од ЕУ останат без руски гас во исто време (ова би ја зголемило конкуренцијата за алтернативни извори), ако зимата била натпросечно студена, ако беа најавени испораки на течен природен гас (LNG) помалку од предвиденото, доколку се појават технички проблеми со алтернативни извори. Сите овие се ризици кои можат да доведат до прекини во снабдувањето со гас на ЕУ.
Гасоводи: Снабдувањето со гас ни е непречено
Словенија не ги почувствува турбуленциите во соседството. Системот работи стабилно, сите номинирани (нарачани) количини стигнуваат до словенечките клиенти, а и прекуграничниот пренос работи нормално, ни изјавија вчера попладне од Плиноводи. На прашањето дали Словенија го регулира транспортот на гас во однос на новата австриска регулатива (за која се вели дека е причината за прекин на испораките на Италија), ни одговорија дека словенечките добавувачи го регулирале транспортот според австрискиот преносен систем.
Словенија е зелена според европските стандарди мал корисник на гас. Целата ЕУ троши околу 400 милијарди кубни метри гас, Словенија околу една милијарда кубни метри гас, што е четвртина од европската потрошувачка.
Ако утре ни остане без руски гас…
На прашањето што ќе се случи во случај на целосен прекин на испораките, надлежните – од министерството, агенцијата за енергетика, Плиноводов до Геоплин – секогаш одговараат дека ќе најдат други извори. „Геоплин“ потсетува дека намалувањето на испораките од Русија има и овде од јуни, но трговецот купува гас од друго место и клиентите не го почувствувале падот на руските количини. Купувањето на друг гас, кој е многу поскап, инаку го турка трговецот во финансиски проблеми, кои најверојатно на краток рок ќе бараат докапитализација.
Како што кажавме, преминуваме во зимската сезона, кога побарувачката за гас се зголемува, потезите на Гаспром се непредвидливи. Истовременото прекинување на испораките на неколку земји-членки веројатно би ја засилило конкуренцијата меѓу земјите на ЕУ за преостанатите достапни количини. За разлика од другите земји, во Словенија не знаеме колкава би била дневната загуба на гас доколку Гаспром ни ја затвори чешмата, ниту дали имаме доволно гас во нашите магацини за во случај на сериозни прекини да имаме доволно време да договор за алтернативни испораки или солидарен гас од Италија. Трговците кои управуваат со изнајмени магацини треба, во согласност со заложбите на ЕУ, да имаат приближно 150 милиони кубни метри гас во магацините до 1 ноември (15 отсто од годишната потрошувачка на Словенија).
Третото отворено прашање е дали Словенија ќе има пристап до магацините што ги изнајмува во Австрија во случај на прекини во снабдувањето. Во интервју за Дневник во саботата, министерот за инфраструктура Бојан Кумер, на прашањето дали може да гарантира дека ќе имаме пристап, одговори дека се уште преговара со австриската министерка Леонора Гевеслер, додека премиерот Голоб и рекол на Австрија дека наводно одбил да потпише Договорот за солидарност испорачува гас со Словенија, јавно ја критикуваше себичноста. Кога летото го прашавме австриското Министерство за договорот, ни рекоа дека целта е да се почитуваат договорите.
Од друга страна, има и две светли точки: првата е договорот склучен со Италија, од кој би можеле да купиме таканаречен солидарен гас во случај на проблеми со снабдувањето. Вториот е најавеното потпишување на договорот со алжирскиот Sonatrach, кој се уште е во тек и може да покрие една третина, па дури и половина од годишните потреби на Словенија за гас. Неофицијален извор близок до раководството на Геоплин, кој исто така не открива детали од оваа зделка, неодамна ни потврди дека гасот би можел да тече преку западната рута до Словенија на почетокот на следната година.
Во екстремен случај, доколку нема доволно гас, Агенцијата за енергетика на Република Словенија ќе мора да го ограничи или прекине снабдувањето со индустриските потрошувачи за да обезбеди непречено снабдување на заштитените потрошувачи (домаќинства, медицински установи и некои институции за социјална заштита кои имаат сместување).
На прашањето што ќе се случи во случај на целосен прекин на испораките, надлежните – од министерството, агенцијата за енергетика, Плиноводов до Геоплин – секогаш одговараат дека ќе најдат други извори.
Пред неизвесна зима
Од зборовите на премиерот Голоб може да се заклучи дека Словенија смета на фактот дека ЕУ во целина се подготвила за прекин на руските испораки. По почетокот на војната во Украина, се забрза потрагата по алтернативни извори и полнењето на магацините, а во последните месеци земјите склучија договори со различни добавувачи. Свежите податоци на Европската комисија покажуваат дека во првите осум месеци од годинава, и покрај намалувањето на обемот, увозот од Русија е сличен на ланскиот (235 милијарди кубни метри годинава, 231 милијарди кубни метри лани). Податоците се на графиконот подолу.
ЕУ речиси ги преполови испораките на руски гас со зголемен увоз на течен природен гас и природен гас од Норвешка, Алжир и Либија, како што е прикажано на графиконот погоре. Овде е важно што имаме складирано поголем дел од овие количини за зима од лани. Магацините низ ЕУ се полни 89,3%, додека лани во ова време беа полни 75%.
Мерки има и на страната на потрошувачката. Компаниите и производителите на електрична енергија бараат алтернативни извори на енергија, а (засега доброволна) заложба на сите членки на ЕУ за заштеда од 15% во потрошувачката на гас стапи на сила во август. Порталот за податоци ИЦИС вчера објави дека потрошувачката на гас во ЕУ во септември била за 14 отсто помала од петгодишниот просек.
Се уште постои ризик и покрај барањето алтернативни извори на енергија, заштеди и залихи во магацините, едноставно да нема доволно гас за сите во зима. Дополнително, останува прашањето што ќе се случи следната зима доколку магацините се испразнат оваа зима.
