Хрватска на овогодинешниот избор за песна на Евровизија ќе ја претставува Let 3 со песната Mama ŠČ. Провокативната изведба беше пофалена, но и критикувана, велејќи дека содржи политички конотации, кои се забранети на најголемиот европски фестивал. Но, историјата покажува дека организаторите на споменатиот фестивал често забораваат на сопствените правила, бидејќи во минатото победувале и песни со политичка порака. Во 2016 година, на пример, победи украинскиот претставник Џамала со песната 1944 година.
Јужните соседи ќе испратат Let 3 на овогодинешниот Евросонг во Ливерпул, што ја убеди и публиката и стручното жири минатиот викенд на хрватскиот Евросонг Дора со песната Mama ŠČ. Пред настапот, членовите на групата изјавија дека нивната песна е „Божја“ и дека нивната изведба „сигурно ќе биде запишана во историските книги и учебниците“. Времето ќе покаже дали нивниот настап на големата европска сцена ќе биде навистина историски, но факт е дека настапот на групата наиде на пофалби но и критики.
Групата пристигна на натпреварот со трактор и настапи на сцената во костими со војнички шмек. Членовите најавија дека сакале да бидат провокативни и пред Дора. „Имаме многу добра песна. Далеку од потсмев, тоа е антивоена песна. Настапот во Дора има голем досег, а конкуренцијата е добар полигон за гледаност. Треба да се искористат таквите можности за уметниците како нас да пренесат пораки“, изјавија членовите на бендот Зоран Продановиќ – Прља и Дамир Мартиновиќ – Мрле гостувајќи во емисијата Пресинг на N1 Хрватска, додавајќи дека во песната пеат за војната во Украина. . „Можеби некои луѓе препознаа дека песната е за рускиот претседател Владимир Путин. Сакаме да испратиме порака до сите оние кои мислат дека планетата е нивна играчка и оние кои се однесуваат кон сите како марионети. Во моментов Путин е истакнат модел на овој стил, па дојде редот да му посветиме песна“, додаваат членовите на бендот.
Иако песната, во која најчесто се повторува фразата „мама купила трактор“ (мама купи трактор, оп. а.), нема директни политички пораки – освен изразот мама, идем у рат (мамо, јас. Одам во војна, оп.а.), професорот од Факултетот за политички науки во Загреб Хрвоје Цвијановиќ го објасни или толкува текстот на социјалната мрежа Фејсбук. „ШЧ (руски Щ), песната Let 3 за Путиновата Русија, е естетски и музички најпогодниот хрватски одговор на тековната руска агресија. Мајка постојано повторува во песната: „Мајка купи трактор, мајка сакаше будала…“ Мајка како мајка Русија (под)купила трактор (Белорусија), од која се проширила и агресија и зло. Инаку, Путин за роденден доби трактор од белорускиот претседател Александар Лукашенко. Накратко, мајка Русија сака будала – Путин – мал крокодил психопат кој се заканува на Армагедон, што го тера малиот да оди во војна“, напиша тој.
Од друга страна, српските таблоиди се радуваа на песната. Медиј Информер повика на дисквалификација на Хрватска од Евровизија, „велејќи дека групата со тракторот го исмевала гонењето на повеќе од 250 илјади Срби во криминалната операција Невихта“. Членовите на групата остро ги негираа тврдењата на таблоидот. „Ова се глупави дискусии. Тие што не знаат како уметници нема да наседнат на вакви измами“, велат во интервју за Н1 членовите на бендот Мариновиќ – Мрле и Продановиќ – Прља.
„Мораме да гледаме во иднината и не разбирам што стои зад интересот на луѓето кои копаат во трауми. Од наша страна, тракторот навистина нема врска со тоа што се обидуваат да ни го всадат. Ги цениме и ги сакаме навивачите во Србија исто како што и тие нас. Знаеме дека српските слушатели знаат дека не би им текнало на такво нешто, а камоли да се потсмеваат“, додаваат тие.
Потрагата по значењето и пораката на текстот е препуштена на поединецот, но оние кои го познаваат бендот Let 3 знаат дека ова не им е ниту прва ниту последна провокација. Групата од Риека е позната по своите контроверзни настапи, кои во минатото беа уште попровокативни од онаа на Дора“, изјави за N1 Алеш Маатко, главен уредник на порталот Eurovision.com. Тој додаде дека во текстот нема ништо спорно и дека секој може да го протолкува на свој начин. „Странците не знаат доволно за меѓусебните проблеми меѓу Хрватска и Србија, па затоа проценувам дека европските гледачи повеќе ќе се фокусираат на можната врска меѓу Русија и Белорусија“, смета тој.
Евровизија како најаполитичко-политички настан
Маатко објасни дека настапот на хрватскиот бенд е „шетање по тенок мраз“, но сигурен е дека Хрватска нема да биде дисквалификувана – и покрај правилата на Евровизија, во кои меѓу другото стои дека не се дозволени политички пораки, бидејќи фестивалот е неполитички настан и сите учесници мора да се погрижат натпреварот да не биде политизиран под никакви околности.
Иако правилата на игра се јасни, сите знаат дека големиот културен настан, кој барем еднаш годишно ги обединува Европејците во забава и спектакл, во минатото не бил аверс кон политиката. Според некои, тоа треба да го докаже минатогодишната победа на Украина во Торино, која и покрај војната испрати свои претставници на евровизиската сцена – групата Калуш Оркестар со песната Стефанија. Многумина сметаа дека им биле доделени поени за милост и дека нивната победа е всушност знак на солидарност со Украинците.
„Минатогодишното гласање беше многу политичко, а ако ги погледнеме овогодинешните обложувалници, Украина повторно котира многу високо, дури и на прво место“, објасни Маатко, кој меѓу другото потсети на „политичкиот“ настап на светската поп ѕвезда Мадона во Тел Авив. во 2019 година нејзините танчери ги покажаа израелските и палестинските знамиња на грб за време на гостувањето, иако тоа не беше случај за време на пробите. Според некои, победничката песна на Украина од 2016 година во Стокхолм може да се класифицира и како политичка. Да потсетиме, Џамала во тоа време ги освои срцата на Европејците со песната 1944, која раскажува лична приказна за протерувањето на Татарите од Крим.
„Врз основа на она што го видовме и слушнавме, се чини дека Европската радиодифузна унија (ЕБУ) понекогаш гледа низ пукнатините и дозволува одредени работи да поминат, иако сите знаеме за што се работи. Инаку, судбината на Хрватска ќе биде позната кон средината на март. Тогаш ќе се одржи состанок на сите европски делегации на кој ќе се потврдат сите изведени песни. Но, проценувам дека дотогаш ќе се спушти прашината околу хрватските претставници, дека ќе продолжат понатаму и дека земјата нема да биде дисквалификувана“, додаде Маатко, кој во Дора имаше уште еден фаворит, групата Хармонијо Дисонанс.
Хрватска ќе учествува во првата прелиминарна рунда која ќе се одигра на 9 мај. „Повеќето луѓе ќе ја видат изведбата на Let 3 во првата претселекција. Ова значи дека малкумина ќе ја знаат целосната позадина. Можеби мнозинството дури тогаш ќе почне да се прашува за нејзиниот настап и пораката на песната, а за бендот ќе се пишува на европско ниво. Можеби таа ќе биде пошироко известувана доколку некој политичар реагира на нејзиниот настап. Дури тогаш приказната ќе добие димензии“, изјави соговорникот за N1, додавајќи дека во спротивно тоа нема да ја спречи Хрватска да се пласира во големото финале на 13 мај. Иако ова е фестивал на пеење, повеќето слушаат со очи“, рече меѓу другото Маатко.
Словенија ќе се бори за пласман во финалето во втората прелиминарна рунда на 11 мај. Боите на нашето знаме ќе ги претставува групата Joker Out со песната Carpe Diem.
