Витаминот Д е витамин растворлив во масти кој телото не само што може да го складира, туку и да го произведува самостојно – со редовна изложеност на сончева светлина. Сепак, кај луѓето кои поминуваат малку време на отворено, резервите на витамин Д постепено можат да се исцрпат, што со текот на времето доведува до голем број здравствени проблеми. Симптомите на недостаток се разликуваат кај децата, возрасните и постарите лица.
Важноста на витаминот Д за човечкото тело
Витаминот Д е најпознат по своето влијание врз здравјето на коските, но научните наоди потврдуваат дека има бројни други функции – вклучувајќи улога во мускулната функција, имунолошкиот систем, нервниот систем и менталното здравје.
Интернистката Хелена Орфанос-Бекел ја нагласува важноста на формата на калцитриол:
„Ако недостасува или постојано има премногу од него, тоа нè прави сериозно болни“, вели таа во својот прирачник Нутритивна терапија.
Здружението за применето истражување на витамини (GVF) исто така истакнува дека витаминот Д е важен и за нервниот метаболизам и може да има значително влијание врз психата.
Како се утврдува недостатокот?
Нивото на витамин Д се утврдува со крвен тест – мерење на концентрацијата на 25-хидроксивитамин Д. Институтот Роберт Кох (RKI) предупредува дека овие нивоа варираат во зависност од сезоната. Повремена ниска вредност не секогаш значи хроничен недостаток.
Според различни извори, праговите се следниве:
Под 20 ng/ml: се смета за недостаток (Kai-J. Lüthgens)
Под 10 ng/ml: се смета за сериозен недостаток
Над 30 ng/ml: препорачан минимум (Orfanos-Boeckel)
Над 50 ng/ml: можен знак на предозирање (RKI)
Д-р Lüthgens наведува дека „никаде нема поголемо несогласување околу референтните вредности отколку со 25-OH витамин Д“.
Симптоми на недостаток кај деца и адолесценти
Кај децата, витаминот Д е неопходен за раст на коските и развој на имунолошкиот систем. Тешкиот и хроничниот недостаток може да предизвика рахитис – болест која ги омекнува и деформира коските.
Според Институтот Роберт Кох и Прирачникот за MSD, симптомите вклучуваат:
Нарушување на растот на коските
Намалена мускулна сила
Мускулни грчеви, особено кај доенчиња
Зголемена подложност на инфекции
Болка при одење, свиткани нозе и колена
Кај адолесцентите, недостатокот може да се манифестира и преку искривување на ‘рбетот или болка за време на физичка активност.
Манифестации кај возрасни
Во зрелоста, недостатокот на витамин Д најчесто влијае на коскениот и мускулниот систем. Според RKI и Прирачникот за MSD, симптомите вклучуваат:
Болка и осетливост во коските
Деформитети на коските што носат товар
Мускулна слабост и губење на силата
Зголемен ризик од фрактури
Некои студии го поврзале хроничниот недостаток со зголемен ризик од хипертензија, дијабетес тип 2 и одредени видови на рак. Иако причинско-последична врска не е потврдена, ниските нивоа на витамин Д често се забележуваат кај пациенти со овие состојби.
Поширока симптоматологија според стручни извори
Според Прирачникот за хранливи материи на Бургерштајн, долгорочниот недостаток на витамин Д може да биде поврзан со:
Кожа и коса: акни, псоријаза, невродерматитис, опаѓање на косата, витилиго
Репродуктивно здравје: намалена плодност, низок тестостерон, еректилна дисфункција
Респираторен систем: почести инфекции, ХОББ, проблеми со предвремено родени бебиња
Гастроинтестинален тракт: воспалително заболување на цревата, гастритис, инфекции со H. pylori
Црн дроб: безалкохолен масен црн дроб, ризик од цироза
Ментално здравје: депресија, нарушување на вниманието, аутизам, раздразливост
Сон и дишење: нарушувања на спиењето, апнеја
Усна празнина: инфекции на непцата, оштетување на забите
Симптоми кај постарите лица
Кај постарата популација, намалената способност на кожата да произведува витамин Д го зголемува ризикот од:
Остеопороза и остеопенија
Чести фрактури
Намалена мускулна маса и подвижност
Според прирачникот за MSD, на постарите лица им се потребни поголеми количини на витамин Д за да одржуваат стабилни нивоа во крвта.
Кој треба да го провери нивото на витамин Д?
Покрај луѓето со хронични заболувања на црниот дроб, бубрезите или дигестивниот систем, ризичните групи вклучуваат:
Луѓе кои ретко престојуваат на сонце
Луѓе кои носат покривки за глава од религиозни или културни причини
Луѓе со потемна кожа, на кои им е потребно повеќе УВ зрачење за да произведат доволни количини на витамин Д
Забелешка: авокадото, иако често се споменува, не содржи витамин Д.
Симптоми на предозирање
Акутното предозирање со витамин Д (најчесто поради прекумерен внес на додатоци) може да предизвика:
Губење на апетит
Гадење и повраќање
Замор, нервоза
Висок крвен притисок
Хроничното предозирање доведува до зголемено ниво на калциум во крвта, кое може да се таложи во белите дробови и бубрезите. Терапијата вклучува прекин на витамините и медицински надзор.
Витаминот Д игра клучна улога во здравјето на целиот организам – од коските, преку имунитетот, до менталната состојба. Навременото препознавање на симптомите на недостаток може да спречи сериозни компликации. Тестирањето на нивото во крвта и консултацијата со лекар останува најдобриот пристап за безбедна и ефикасна суплементација.
