Временските екстреми не се забележани само на копно и во атмосферата, истражувачите на морската биолошка станица Пиран сега забележаа и „исклучително необична ситуација“ на морското дно. Како што ни објасни д-р Мартин Водопивец, истражувачите измериле рекордни температури во словенечкото море, а добар месец бележиме и топлотен бран во заливот Трст. „За 20 години, откако ги следиме температурите на нивото на морето, како и температурите на дното на морето, никогаш не сме измериле толку високи температури“, ни објасни океанологот, додавајќи дека веројатно тоа е една од низата индикатори кои укажуваат дека имаме повеќе од очигледни проблеми со животната средина.
Според делумни и сè уште не целосно проверени податоци на Агенцијата за животна средина на РС (Арсо), метео летото кое е зад нас, на национално ниво, било натпросечно топло и екстремно влажно. Сите три месеци од овогодинешното лето беа натпросечно топло, па температурни екстреми не доживеавме само на копно.
Како што ни објасни д-р Мартин Водопивец, океанолог и научен соработник на морската биолошка станица Пиран, невообичаено високи температури биле забележани и на дното на морето.
„Веќе неколку пати бележевме топлотни бранови на површината на морето, а годинава температурата беше во нормала, односно блиску до просечната. Малку отстапи, но тоа не е ништо драматично“, ни објасни тој. „На дното забележавме рекордни температури“, нагласи тој и додаде дека за 20 години, откако се следат температурите на нивото на морето како и температурите на морското дно, никогаш не биле измерени толку високи температури. Ние сме четири степени Целзиусови над просекот“, објаснуваат од Водопивец.
Во заливот Трст топлотниот бран ќе трае добар месец
За топлотните бранови на дното на морето не се зборуваше многу пред летото. Веќе подолго време ги следиме површинските топлотни бранови на копното, ги следиме и температурните флуктуации во атмосферата и на површината на морето, температурата на дното, па почнавме да ја мериме само повеќе од две децении пред.
Како што ни објасни Водопивец, во основа овие се лесно дури и значително попроблематични од топлотните бранови на површината. Организмите кои се на морското дно потешко се оддалечуваат. „Организмите кои пливаат во водениот столб, на пример, ако имаме прегреана вода на површината, лесно можат да се преселат во подлабока вода, каде што имаат поладни услови и пониски температури. Организми кои се прикачени на морското дно или се слабо подвижни, па не можат да се оддалечат“, објасни тој.
Кога се анализираат топлотните бранови, се гледаат просечните температури за одреден период, па се споредува колку измерените температури го надминуваат просекот. „Исто така, тие долго време треба да ги надминуваат просечните температури. Ако температурата се зголеми за кратко, тоа не претставува проблем, бидејќи организмите генерално лесно можат да издржат кратка промена на температурата. Бидејќи порастот на температурата е подолг, тоа претставува поголем стрес за организмот“, објасни Водопивец. „Од почетокот на август имаме топлотен бран во заливот Трст, така што тој трае подолго од еден месец. Тоа е многу големо“, додаде тој.
Овогодинешниот највисок измерен рекорд на морското дно беше 24,6 степени Целзиусови, што е цел степен повеќе од кога било измерено. Пред годинешниот рекорд, тие измериле само температура од 23,6 степени Целзиусови во сегментот краток час, така што просекот би требало да биде околу 20 степени Целзиусови. Како што ни објасни Мартин Водопивец, меѓу научниците постои категоризација на топлотните бранови на четири нивоа. Со сегашните мерења сме меѓу вториот и третиот плафон. Мерењата се вршат на длабочина од 22 метри, под океанографската боја на Вида во заливот Трст. Во целиот залив дното е прилично рамно, со исклучок на т. i. Подводен Триглав под Пиран Пунто, каде што длабочината на морето е измерена на добри 38 метри.
Бидејќи истражувачите ги снимаат температурите на дното на морето во последните 20 години, просечните температури со кои се споредуваат дадените температури не се целосно точни. Топлотниот бран со кој се соочуваме е всушност целосно потценет. „За толкување на мнозинските бранови на површината обично се зема временски период од 30 години. Бидејќи температурите на површината ги мериме повеќе од 50 години, Тржачани, па и од почетокот на 20 век, имаме многу добра основа во овој случај“, објасни соговорникот.
Бидејќи температурата на дното на морето ја снимаме за значително помалку време, просечната температура е исто така малку поместена нагоре, што значи дека со подолга временска рамка мерењето би требало да биде помало. Отстапувањето помеѓу сегашните температури и просечната е затоа неколку поголеми.
„На дното температурата треба да биде многу постабилна на површината. Затоа, вишокот од 4 степени Целзиусови на дното е значително различен од истото отстапување на површината. Таму температурата се менува повеќе и на дневна и на летно ниво“, објасни океанологот од морската биолошка станица во Пиран. Како пример, тој ни даде и тренд кој се зафатил кај винарите, бидејќи вината стареат на дното на морето, токму поради тоа, затоа што таму се претпоставува дека температурата е значително постабилна. Во последниот лет се случува спротивното“, потенцира Водопивец.
Кот додаде дека истражувачите ја испитувале и ситуацијата на дното на словенечкото море со помош на камери и досега не откриле никакви преголеми промени што би ги предизвикал необичниот топлотен бран. „Точно е, ако беше многу површен увид, ќе требаше дополнително да се следат последиците, а земање мостри не е лесно“, ни објасни тој.
Зошто се случи оваа необична ситуација?
Како што ни објасни Водопивец, се уште не е целосно потврдено зошто дошло до оваа необична ситуација. „Мислам дека тоа е последица на тоа што летово имавме неколку часа многу високи температури на воздухот и во исто време доста ветер“, објасни тој. Кот истакна дека во лето, кога доживуваме екстремни горештини, а во исто време нема ветер, на површината на морето всушност има тенок слој вода, кој повеќе не се меша со долниот, постуден слој. Велиме дека е стратификуван столб, бидејќи топлата вода не се меша со студената вода поради помалата густина.
„Тоа е стандардна ситуација на летот, која се нарекува стратификација. Слој топла вода останува на површината, а потоа продолжува да се загрева поради прегреаната атмосфера. На дното на морето не забележуваме никакви последици, бидејќи слоевите не се мешаат едни со други. Најголем дел од топлината на тој начин се апсорбира од горниот слој“, објаснуваат од Водопивец. „Оваа година имавме доста ветар и како резултат на тоа слоевите се измешаа еден со друг. Така, колоната за вода се прегреа до дното. Високата температура не остана само на површината, туку топлината се апсорбираше низ целата колона“, додаде тој и нагласи дека ова е прилично необична ситуација каква што не се случила 20 години откако се вршат вакви мерења.
Покрај високите температури и топлотните бранови, минатото лето имавме и големо невреме пропратено со ветер. „Дали тоа е последица на глобалното затоплување? праша нашиот соговорник и во ист здив одговори: „Најверојатно е, а тоа никој не може да го каже со сигурност“.
Ова е еден од неславните рекорди што ги уриваме во последната деценија. „Меревме рекорди во температурата на атмосферата, морето, па дури и морското дно. Ќе видиме колку силно ќе има влијание, а секако е јасен показател дека имаме очигледни проблеми со животната средина“, заклучи нашиот соговорник.
