Постојано се поставува прашањето за користење на вештачка интелигенција (ВИ) и заштита од злоупотреба во медиумите и воопшто. Експертите тврдат дека до 2026 година огромното мнозинство на содржини на интернет ќе ги произведува VI, а тоа важи и за содржината во медиумите, па ваквите прогнози предизвикуваат страв дека VI наскоро ќе ги замени новинарите во редакцијата, пишува НУНС.
Употребата на генеративна вештачка интелигенција (ВИ) во креирањето содржини е сè уште во повој, но развојот на ова поле несомнено се забрзува. Леснотијата на управување со VI алатките овозможи нивна широка употреба, а најголем интерес во изминатата година имаше за апликацијата ChatGPT на компанијата Open AI. Покрај алатките за креирање литературна содржина, постојат и оние апликации кои овозможуваат генерирање на фото, аудио и видео содржини. Многумина со задоволство ги прифатија новите можности, и новинарите и оние кои сакаат да ги злоупотребат придобивките од новите технологии, што предизвикува главоболки првенствено за проверувачите на факти и законодавците, пишува NUNS.
Прашањето за користење на вештачка интелигенција при креирање содржини станува се поактуелно и во новинарството и во другите области. Во своето истражување за иднината на професијата и медиумите, Институтот за проучување на новинарството Ројтерс го споменува извештајот на Европол, во кој се вели дека до 2026 година огромното мнозинство содржини на Интернет ќе бидат произведени од вештачка интелигенција, а тоа важи и на содржината во медиумите. Ваквите прогнози предизвикаа стравувања дека вештачката интелигенција ќе ги замени новинарите во редакцијата.
Замена за новинарите
Павле Златиќ, водачот на тимот за дигитални медиуми во проектот Mediji.Innovacije, објаснува за Досије дека VI се користи во новинарството со децении и дека некои големи редакции имаат VI алатки кои им помагаат да пишуваат акции или спортски извештаи.
„Она за што се зборува во последно време е генеративната вештачка интелигенција. Тоа сега е во фокусот. Верувам дека се користи во многу редакции бидејќи им ја олеснува работата. Поентата не е целосно да се замени новинарската работа, туку да се забрзаат и трансформираат „пешачките работни места“, на пример, сега да го транскрибирам ова интервју со 99% точност, но и да ви дадам резиме, да ви кажам што е најважно. за што зборуваше соговорникот“, објаснува Павле Златиќ.
Тој предвидува дека имплементацијата на VI донекаде ќе ги замени новинарите.
„На пример, можам да ја дадам задачата „напишете ми статија во весник за десетте најдобро оценети српски филмови на ИМДБ“ и тој веројатно ќе го направи тоа побрзо и подобро од повеќето новинари кои се на тоа ниво во редакцијата. Така, тој го става тој текст за десет секунди и проверката на таков текст е, во овој момент, пет до десет минути, што е неспоредливо побрзо од часот што ви треба за да напишете сè и да го составите текстот. Не велам дека новинарството како такво нужно ќе исчезне. Секој може да го користи VI за да им направи некои списоци, тогаш сè ќе стане исто и тогаш единствената диференцијација ќе биде кој има вистински новинар, кој има одредена личност и ги поставува вистинските прашања или ги истражува вистинските теми. Тогаш можеби човечкиот фактор би можел да биде некоја дополнителна вредност“, вели Златиќ.
Како да се заштитите
Се поставува и прашањето за заштита од злоупотреба на VI во медиумите и воопшто. Како што се појавуваат алатки за генерирање содржини со користење на ВИ, така се појавуваат и алатките за откривање содржина генерирана со помош на ВИ.
„Тоа е битка на технологии. Сега имаме ChatGPT што вели вака или онака и имаме алатка која вели „Откривам како е напишан ChatGPT“. И тогаш некој ќе му каже на ChatGPT „внеси седум проценти печатни грешки во овој текст“, а потоа овој друг софтвер ќе каже „не, ова е човек“. Но, тогаш и таа технологија ќе стане подобра и секогаш ќе биде една против друга во новинарството. За жал, се разбира, оваа работа ќе биде многу корисна за оние кои сакаат да направат хаос, мислам на содржина која е дезинформација, дезинформација, манипулативна и слично“, вели Павле Златиќ.
Повелба на Париз
Комитетот составен од 32 истакнати личности, со помош на Репортери без граници, ја донесе Париската повелба за употреба на алатки за вештачка интелигенција во медиумите на крајот на минатата година. Целта е да се заштити правото на информации преку воспоставување на насоки за етичка употреба и развој на VI системот.
Повелбата содржи десет точки и се потпира на основните вредности на новинарската етика: вистинитост, правичност, независност, одговорност, недискриминација, почитување на приватноста и доверливоста на изворите, како и секоја употреба на VI што влијаела на производството или дистрибуцијата на содржината. мора да бидат јасно назначени.
Во Србија ќе треба да се применуваат насоките од Париската повелба, а годинава се очекува и измена на српскиот кодекс на новинари со што поблиску ќе се дефинира примената на VI во медиумите.
Рекорд е дека многу се работи на регулирање на употребата на вештачката интелигенција во светот.
„Во однос на регулативата, сè уште е на ниво на стандардите поставени со стратегијата за развој на вештачка интелигенција и етичките насоки за развој и примена на VI. Сепак, Европската унија работи на усвојување на Законот за вештачка интелигенција, кој треба да ги класифицира системите за вештачка интелигенција во однос на ризиците што ги претставуваат за правата и слободите. Актот треба да биде донесен наскоро. Конечниот текст е договорен, на него се работеше последните три и повеќе години. Претпоставката е дека Србија, во процесот на усогласување на прописите, ќе донесе сличен посебен закон или можеби ќе ги дополни постоечките закони кои може да имаат влијание врз прашањето за примена и развој на VI“, објаснува Ана Тоскиќ Цветиновиќ.
Таа додава дека е многу важно да се следи што се случува на тоа поле во другите земји, без разлика дали Србија ќе донесе посебна регулатива или не, бидејќи содржината на интернет, иако е генерирана во други земји, е достапна и има влијание врз нашите граѓани.
„Она што е важно во ЕУ е дека е усвоен Законот за дигитални услуги, кој ја регулира одговорноста на големите платформи и влијанието на содржината доколку таа се шири на платформите и има карактер на дезинформации и лажни вести. Она што е важно е дека овој акт не е директно применлив во Србија, но има ефекти врз нашите граѓани и за нас е важно да видиме како ние како држава, но и целиот регион, можеме да се подготвиме за некаков ефект од прелевањето. од сите тие прописи донесени во ЕУ, но и да видиме како ќе се донесат националните регулативи, како ќе изгледаат“, вели Тоскиќ Цветиновиќ.
Заштита на приватноста
Во контекст на заштитата на приватноста, нашиот соговорник вели дека и сега е можно да се бара судска заштита доколку некоја медиумска содржина е создадена со злоупотреба на VI и лични податоци.
„Постојат некои механизми засновани на Законот за заштита на личните податоци. Нема потреба да се чека да се усвои посебен закон бидејќи „длабоко лажен“ се заснова на употребата на нашите податоци, слики и тон што е изменет. Во оваа смисла може да се бара заштита, т.е. отстранување на содржина од Интернет и надомест на штета доколку се утврди дека настанала штета. Друг аспект се правата на интелектуална сопственост на ТВ станиците или на поединецот кој го направил оригиналното видео. Тие механизми не се специфични за „длабоко лажни“, туку припаѓаат на доменот на заштита на податоците. Таму е можна судска заштита, односно утврдување повреда на приватноста, ако зборуваме за тој дел, и надомест на штета што може да настане, материјална или нематеријална“, вели Тоскиќ Цветиновиќ, но додава дека износите досудени на име надомест на штета се ниски и немаат ефект.задоволство за жртвата, а од друга страна нема застрашувачки ефект за медиумите.
Ана Тоскиќ Цветиновиќ заклучува дека решението би било повисоки казни за медиумите и неможноста за користење јавни средства од тендери и јавни набавки за медиуми кои континуирано го кршат кодексот и кои се осудени за прекршување на правата. Според неа, тие не треба да бидат корисници на средства од јавните фондови.
