Тридневната жалост за трагично повредените деца помина, но граѓаните на Србија се уште разговараат за тие настани. Најчесто поставуваните прашања се: како дојде овде и чија е оваа одговорност?
„Длабока трагедија, особено затоа што се работи за деца. Ова е нешто што не смее да се заборави“, вели социологот Ѓокица Јовановиќ. Смета дека и општеството и државата се виновни што дошле до точка по која, како што вели, нема враќање, пишува Дојче веле.
Смета дека сите од Владата на чело со претседателот на Србија треба веднаш да „поднесат оставка“. Во спротивно, постои причина да се доведе во прашање нивната одговорност, која е очигледна, и нивната хуманост, која е сомнителна“, вели Јовановиќ.
Во меѓувреме, неотповиклива оставка поднесе министерот за образование Бранко Ружиќ. Во писмото во кое го објаснува ова, наведува дека засекогаш ќе ги носи како печат на душата драматичните слики на настаните од училиштето, солзите пролеани додека им изразува сочувство на неутешните родители. Во исто време, како што оценува, „одговорноста за оваа трагедија е на сите нас заедно“.
„Катарзата нема да се случи и тоа е трагично“
Ова е веројатно единственото нешто со кое се согласува соговорникот на ДВ, социологот Јовановиќ. Потсетува дека до сега „државата не реагирала“ и кога се случувале детски самоубиства.
„Еве малиот Алекса од Ниш, пред 12 години државата око не трепна, освен неколку пароли и ништо повеќе. Децата беа доведени во состојба на меѓусебна конкуренција, денес конкуренцијата е sine qua non на оваа идеологија. Каде имаш гола конкуренција, таму луѓето се волци на луѓето. Ова општество доживеа тотален распад и пад на солидарноста“, оценува Јовановиќ.
Според неговото мислење, семејството е уништено и без идентитет – пред се во симболична, а потоа и во егзистенцијална смисла. „Ги теравте родителите да трчаат од еден до друг шеф за некако да заработат неколку динари, некако да ги прехранат своите деца. Па погледнете колку трае дискусијата за работа во сабота и недела и што вели нашиот државен врв: мора да се работи во сабота и недела. Па чекај, кога тоа семејство ќе седне да ручаат заедно барем во недела, каде децата ќе можат да им кажат што имаат да им кажат. Каде ќе го слушаат родителите, со целосна почит, со целосна почит, да даваат совети, да се извинат?“
Јовановиќ не верува дека „оваа трагедија ќе го поттикне општеството суштински да се менува и да се превреднува. Таа катарза нема да се случи и тоа е трагично. Се плашам дека такви работи ќе продолжат да се случуваат“.
„Родителите мора да ги научат децата на самоконтрола“
За социологот Јовановиќ последните случувања не се изненадување – бидејќи и децата се под притисок на меѓусебната конкуренција, кои се борат за оценки, а не за знаење. Тоа, вели тој, го гледа најголемиот проблем.
За социјалниот психолог професор Александра Костиќ, случајот со масовно убиство во основно училиште и натаму е изненадување, бидејќи такви случаи досега не се случиле. Тоа, исто така, укажува дека насилството е атрибут што целосно го карактеризира сè што се случува во многу области од животот.
„Луѓето не се способни да комуницираат без конфликт, без да предизвикаат конфликт, без вербално агресивно однесување. Како да се заборавени добрите правила на комуникација. Луѓето зборуваат паралелно едни со други, со својот глас ја надминуваат целата атмосфера, додека содржината на нивниот говор е невозможно да се следи. А тоа се случува и во Собранието, во институција која бара поинаков начин на комуникација. Тоа се случува и во училиштата, каде што сè е ориентирана преку агресивни постапки кон професорите, наставниците, наставниците, како што е туркање на столчето, а да не зборуваме со што не соочија“, вели Костиќ за ДВ.
Таа посочува дека семејството е многу важно за основата на личноста и моделот на однесување, но дека вината не може да се префрли само на семејството.
Родителите мора да ги научат децата на самоконтрола“, вели нашиот соговорник. „Во однос на содржината што родителите се уште не ја откриле на прв и на втор суштински поглед. Вие навистина не знаете со што е окупирано вашето дете, што го мотивира, што го интересира. Што е прашање на некаков предизвик, некакво заведување. Внимавајте, тоа се деца кои немаат интеграција на зрелоста. Можат да бидат високи, убави, да ги исполнуваат обврските, но дали е тоа се?“
Децата многу често учат со моделирање
„Набљудувањето на сопствените деца е важно“, нагласува Костиќ, „и не смее да има минимизирање на некои симптоми кои го одвлекуваат вниманието“. Не дозволувајте агресивно однесување и покажете со вашиот пример дека сте на висина на задачата, дека не навлегувате во расправии, во вакви пресметки. Да користам аргументи, на ист начин на училиште, на ист начин во институциите, на ист начин на работа“.
Потребно е, нагласува, детето да се соочи со последиците, но и да се води сметка за незрелоста. „Патолошката реакција на неуспехот, на слабоста, на неможноста да се направи грешка, дури и кај најдобрите студенти, не е добра. Родителот треба некако да се рехабилитира, како и наставниците и сите други. Ова е мојот став за свртување кон суштината на проблемот, а не кон козметички промени, мачкање низ различни модалитети, бидејќи може да се повтори, тоа се инспиративни настани за некои луѓе кои имаат нарушена стабилност“, предупредува професорот Костиќ.
Без разлика на сето тоа, таа смета дека системите на универзални вредности кои некогаш постоеле може да се вратат на вистинскиот пат – и наместо нови, како што вели, бизарни системи.
„Мора да се работи на солидарност, на емпатија, на регулација на емоциите, на регулација на мислите. Тоа беше слоганот: „Разговарај со своите деца“. Ова е секако должност на родителите, родителите имаат многу сложена улога. А училиштето има многу сложена улога. Наставниците, професорите, не се само луѓе кои образуваат, тие се луѓе кои воспитуваат. Но, како се подигаат? Не со идилично, романтично упатување на нешто што поминало и на нешто што го сочинувало статусот на претходните истакнати професори, туку со неговиот сопствен пример. Тоа е најважно. Внимавајте, децата учат на многу начини, но многу често учат по модел“, вели Костиќ за ДВ.
Поправете го системот, но не набрзина
Таа посочува дека, без разлика што велат членовите на Владата, системот сепак пропаднал, бидејќи претходните акти на врсничко насилство не биле стопирани или казнети. Затоа, смета тој, системот мора да се промени:
„Како социјален психолог, би било страшно да не верувам дека некои работи можат да се поправат – но тие мора да се поправат систематски. И тоа не со ваква кратенка, со предупредувања, совети, па дури и мерки, туку со размислување, земајќи предвид што мислат компетентите, а не само политичките членови на партијата. Компетентноста е важна, не може да биде под политички ангажман. Секогаш имате некои погрешни избори, но во ред е ако е стил. Со заедничка работа на тимови од експерти, власти, родители и наставници – а под сето тоа мора да има почит кон другиот и почит кон знаењето на другиот“.
Професорката Костиќ е значително пооптимист од колегата Јовановиќ. Тој вели дека народот во Србија е украсен со сочувство и дека има верба во луѓето. „Тоа е сериозна ситуација“, вели тој, „но мислам дека има надеж“. Има надеж, бидејќи има капацитети“.
