Дали мислите дека децата кои растат во седумдесеттите и осумдесеттите се разликуваа од денешните деца? Малку им требаше за играње, се задоволуваа со ситници, не растеа со екрани и игри, слободното време го поминуваа надвор играјќи, а фокусот и концентрацијата им беа доста добри. Па што се случи во меѓувреме?
Се вели дека нарушувањето на дефицитот на внимание кај децата е сè почесто денес. Неможноста да се фокусира на задачите, губењето внимание и тешкотиите на детето да се концентрира на одредена активност се ситуации кои ги наоѓаат родителите.
Може да препознаете дека детето има слаба концентрација уште рано, но тоа доаѓа до израз кога ќе започне на училиште. Александра Ѓорѓевиќ, маестрален логопед и реедукатор за психомоторни вештини, зборуваше за N1 за причините за слабата концентрација кај децата.
Таа вели дека сите сигурно сме забележале дека секоја нова генерација има „послаба“ концентрација од претходната. Па, зошто е тоа?
„Наједноставно кажано, причината за ова е достапноста на (скоро) сè на дофат на раката. Изложени сме на голем број стимули, лесно добиваме информации и мозокот се навикнува нашите потреби брзо и лесно да се задоволуваат (а информациите кои лесно ги добиваме, често брзо ги забораваме). Резултат на тоа се тешкотии во ситуации кога треба да чекаме нешто или кога треба да решиме посложена задача која бара наша посветеност“, вели Ѓорѓевиќ.
Сепак, тој додава дека тоа не важи само за децата.
„Споредете се со себе пред само 10-15 години. Тогаш беше потребно да се потрудиме малку повеќе за да ги добиеме информациите што ни се достапни денес со кликнување на копче. Денес, не мора да одиме во библиотека за да дознаеме за темата што нè интересира. Не мора да одиме во бутик за да ја купиме облеката што ни се допаѓа. Не мора да одиме во супермаркет за да купиме намирници, не мора да ги носиме дома и да подготвиме оброк, можеме да го нарачаме и за само триесет минути доставувачот ќе ни го донесе на врата. За тоа време, додека ја чекаме испораката, обично ќе направиме домашна работа, ќе завршиме со читање книга или ќе гледаме епизода од нашата омилена серија. Така, нашиот мозок ќе биде изложен на голем број стимули додека чекаме некои нови, кои секако ќе дојдат многу брзо. Тоа несомнено ќе ни донесе задоволство, но дали е долгорочно? Дефинитивно не. На една конференција на која присуствував, слушав презентација на предавач кој ни постави големо прашање: дали сме производители или потрошувачи на задоволство? Ако го земеме примерот за приготвување храна, наспроти нарачувањето, јасно е дека со приготвувањето оброк ќе го произведеме тоа задоволство, а со нарачувањето само ќе го конзумираме. Заклучокот е сам по себе: ако произведеме задоволство, тоа дефинитивно ќе биде подолгорочно“, објаснува логопедот.
Забрзано темпо на живот и напорен распоред на обврски
Александра Ѓорѓевиќ не потсетува дека децата учат од примерот на возрасните. Не треба ништо да им кажеме, тие ќе не гледаат нас и се што правиме и ќе го усвојат нашиот модел на однесување.
„Тешко е, речиси невозможно, да се очекува од родителите кои живеат со забрзано темпо на живот да имаат дете кое се однесува сосема поинаку од нив. Значи, зафатениот начин на живот и мултитаскингот што доаѓа со него, е еден од факторите кои придонесуваат за слабеење на концентрацијата кај децата и возрасните. Зафатените распореди, кои вклучуваат голем број активности, не ни дозволуваат да имаме време за мирни, насочени активности во кои би можеле да ја подобриме нашата способност за концентрирање. Возрасните, по примерот на нивните распореди, прават слична организација на денот за своите деца“.
Повеќето деца, како што вели, покрај училишните обврски, одат на тренинзи, часови по странски јазици, часови по музичко училиште… Често се случува на пат од едно место до друго, децата да јадат и за време на таков оброк нивните Нервниот систем не успева да ги согледа и обработи информациите што организмот всушност ги внел хранливите материи, но тоа се прави на пат, во автомобил или додека пешачите.
„Истото се случува дома: децата играат и гледаат цртан филм во исто време или започнуваат неколку активности и само се префрлаат од една на друга, без да ја завршат претходната. Фокусот на тие активности тогаш е површен, без длабока концентрација на една специфична активност. Чувството дека чекаме да заврши некоја активност што е започната порано, додека спроведуваме друга, ќе создаде вознемиреност и ќе им отежне на децата да ги извршуваат задачите концентрирано и посветено“, објаснува соговорникот.
Користење на екранот
Александра Ѓорѓевиќ вели дека не може да не ги спомне екраните со кои сите сме опкружени и изложени на голем број часови во текот на денот. На оваа тема веќе разговаравме со соговорничката, а сега таа се осврна на неповолното влијание на екраните врз концентрацијата.
„Прекумерната изложеност на екраните создава потреба за постојана поддршка се грижи и ја намалува способноста на детето да се фокусира на задачи кои не обезбедуваат непосредна награда (а наградата се нови и нови дразби во форма на слики и звуци). Повторно ве потсетувам дека ние, возрасните, сме пример за нашите деца, дека тие учат од нас по модел, ги усвојуваат и имитираат нашите модели на однесување. Ако нè видат со книга во рацете, ќе сакаат и тие да читаат. Ако се жалиме дека ги извршуваме домашните работи, децата ќе создадат слика за нив како нешто непожелно, наместо да разберат дека тоа е начин да се грижиме за нашиот животен простор. Исто е и со екраните. Кога децата не гледаат како се движиме низ социјалните мрежи, целосно исклучени од случувањата околу нас, ќе најдат забава на Интернет и ќе се исклучат од околината“, вели Александра Ѓорѓевиќ, мастер логопед.
Таа понатаму додава дека иако однадвор може да ни се чини дека исклучително добро се концентрираат на содржината на која се изложени, децата нема да можат да ја пренесат таа концентрација во реални животни ситуации.
„Дури и да гледаат некоја едукативна содржина или да играат логички игри, таквите задачи нема да можат да ги решаваат со истата леснотија кога треба физички да манипулираат со вистински предмети, бидејќи тие две искуства се сосема различни. „Пишувањето“ на екран не е исто што и пишувањето на хартија. За да може детето да пишува, треба да биде свесно за деловите од своето тело, да има соодветно држење, правилно да го држи моливот (во кој учествува целата рака, не само палецот или показалецот), да има соодветен стисок на моливот, соодветен притисок на моливот врз хартијата и дека раката е стабилна, а движењата се добро контролирани и прецизни. Подготовката за процесот на пишување не се игри на таблетот, туку: фаќање, нанижување, движење, истурање, играње во песок, цртање со креда на бетон… Сето тоа не значи дека децата треба да бидат лишени од екрани, туку дека нивната употреба треба да се контролира и дека тоа им користи“, објаснува таа за N1.
Во оваа прилика, Александра Ѓорѓевиќ, мастер логопед, ги сподели своите набљудувања откако преслуша една од епизодите на подкастот „Агеласт“, во кој гостуваше д-р Добринка Кузмановиќ:
* родителите прават грешка затоа што им даваат екрани на децата пред да им се заостри видот (пред една година), пред да го кажат првиот збор, пред да воспостават контрола на сфинктерот;
* Д-р Кузмановиќ наведува дека екранот е како дигитална цуцла за денешните деца;
* не е важно само времето поминато пред екранот, туку и начинот на кој го користиме, што зависи од видот на содржината;
* уредот што го користиме во голема мера го обликува нашето искуство пред екранот: не е исто ако седиме пред телевизорот и гледаме филм и ако се движиме низ кратки видеа на телефонот;
* ако правилата се однапред воспоставени, употребата на дигитални технологии во образованието може да даде неверојатно добри резултати;
* Д-р Кузмановиќ посочува дека во научните кругови е постигнат консензус дека на децата не треба да им се даваат екрани до двегодишна возраст (освен за видео повици со присуство на возрасни), а потоа децата да бидат изложени на екрани до до 30 минути контролирана содржина дневно. Ако ги изложиме децата на екрани пред да наполнат две години, тие ќе направат повеќе штета отколку корист;
* дури и на постари возрасти, се препорачува возрасните да посредуваат помеѓу децата и дигиталните уреди, со употреба на апликации за родителска контрола;
* На децата им е потребна жива комуникација и интеракција, и емоционална и когнитивна, за нивниот развој. Ако децата се емоционално лишени, тие заостануваат и когнитивно;
* на училишна возраст се истакнува важноста да не се поминува време пред екранот на сметка на времето поминато со семејството и пријателите, поминато во извршување на домашните задачи, во природа, физичка активност, одржување лична и просторна хигиена, задоволување на органски потреби. спиење.
Конечно, логопедот вели дека постојаните визуелни и аудитивни промени, како оние присутни на екраните, доведуваат до навикнување на брзо менување на фокусот, што ја намалува способноста да се концентрира на сложени задачи, како што се училишните задачи, различни животни активности и интеракција во социјална средина.
„Дали ова значи дека концентрацијата влијае на успехот во извршувањето на училишните и животните активности и успехот во одржувањето на социјалните односи? Апсолутно да! Затоа подготовката за започнување на училиште (и подготовка за живот) е исклучително важна. Но, не започнува кога детето ќе наполни 6 години и ќе започне предучилишна возраст, туку почнува многу порано. Сакам да нагласам дека започнува интраутерино (дури и за време на бременоста), но начинот на живот на родителите пред зачнувањето дефинитивно ќе влијае на начинот на живот и на нивните деца“, заклучува Ѓорѓевиќ.
