Зошто повеќето Словенци не ја знаат својата крвна група? Дали познавањето на овие информации може да биде корисно за вашето здравје? Разговаравме со професорот др. Примож Рожман, специјалист по трансфузиона медицина од Институтот за трансфузиона медицина на Република Словенија.
Знаеме колку тежиме, колку сме високи, на што сме алергични, но повеќето од нас не знаат која е нашата крвна група. Дури и личните лекари ги немаат овие информации, иако некои луѓе би го сметале за разумно, бидејќи имаат увид во нашата здравствена историја. Како што е објаснето за N1 во Љубљанскиот Здравствен дом, податоците за крвната група на пациентот не се достапни на неговата медицинска карта, а крвната група не се чува како постојана ставка во резимето на податоците на пациентот во централниот регистар на податоци.
Зошто не ја знаеме нашата крвна група?
Го прашавме професорот д-р зошто крвните групи не се сметаат како еден од основните здравствени податоци. Примож Рожман, специјалист по трансфузиона медицина од Институтот за трансфузиона медицина на Република Словенија. За N1, тој објасни дека информациите за ова во нашата општа медицинска евиденција се целосно бескорисни и непотребни, бидејќи лекарите и поединците не можат многу да си помогнат во тоа. Имено, крвната група е важна само во одредени случаи, имено за време на бременост, дарување крв или трансфузија.
„Во трансфузијата, ние не веруваме во какви било претходно снимени податоци или документи, кои на крајот може да се изгубат, заменат, заборават или избришат. Непосредно пред трансфузијата, секогаш ја одредуваме крвната група на примателот на крв, а за 100% сигурност се прават други тестови. Овој систем е докажан и кај нас и во светот и тоа е постојана практика“, додаде тој.
При трансфузијата не е клучна само примарната крвна група, која може да биде А, Б, АБ или 0, туку и крвните групи RhD и Kell. Околу 80 проценти од луѓето имаат RhD антиген на нивните црвени крвни зрнца или еритроцити – односно тие се RhD-позитивни; 20 проценти од луѓето го немаат овој антиген, па затоа се RhD-негативни. Тие не треба да примаат RhD-позитивна крв бидејќи развиваат антитела против RhD антигени, кои брзо почнуваат да ги уништуваат странските трансфузирани еритроцити. Сличен е на Кел антигенот, само што соодносите се различни и само 10 отсто од луѓето се носители на овој антиген, а 90 отсто го немаат, па затоа не треба да се трансфузира со Кел-позитивна крв. Затоа денес е задолжително тестирањето на крвната група AB0, RhD и Kell.
Покрај трансфузијата, информациите за позитивноста или негативноста на RhD крвната група се особено важни за трудниците. Бремената жена која е RhD-негативна може да има фетус кој наследил RhD антигени од таткото и затоа е RhD-позитивен. Понекогаш за време на бременоста, мала количина на фетална RhD-позитивна крв се ослободува во циркулацијата на мајката. Во овие случаи, бремената жена или родилката може да почнат да формираат анти-RhD антитела кои можат да ја преминат плацентата и да ги оштетат (хемолизираат) еритроцитите на RhD-позитивниот фетус, што се нарекува хемолитичка болест на фетусот и новороденчето. „Ваквата сензибилизација на RhD антигените најчесто се случува при породување, кога плацентата се кине. Во тоа време често се случува некои фетални еритроцити да влезат во крвотокот на мајката и да ја сензибилизираат“, рече проф. д-р. Рожман.
Со оглед на тоа што овие антитела можат да предизвикаат сериозни здравствени проблеми во сегашната, а уште повеќе во следната бременост, Словенија започна да спроведува централно управувана програма за пренатална заштита уште во 1968 година, во рамките на која прво се утврдува дека сите трудници имаат RhD крвна група.
„Доколку мајката е RhD-негативна, заштитата од неодамна се спроведува со примање заштитен ИгГ анти-Д имуноглобулин, кој спречува сензибилизација, веќе во 28-та недела од бременоста. Во исто време, неодамна развивме специјални молекуларни биолошки методи, со кои може да се утврди дали фетусот е RhD-позитивен или негативен веќе во текот на бременоста, а потоа да ги заштитиме само оние жени кои носат фетус RhD-позитивен“, нагласи соговорник.
Влијанието на крвните групи врз состојбите на болеста
Ако е разбирливо дека крвната група е важен фактор во трансфузијата и бременоста, би можеле да помислиме и дека крвните групи влијаат на одредени состојби на болеста. Анемија, на пример, често се споменува овде. Како што објасни специјалист по трансфузиона медицина на N1, крвните групи А, Б, АБ и 0 не играат значајна улога кај повеќето болести, особено не кај анемија. Овој има сосема различни причини.
„Крвната група може да има помала улога кај некои други болести, но не толку за да биде од одлучувачко значење. Многу поважно за создавањето и други фактори придонесуваат за болеста, како што се имунолошката компетентност, здравствената состојба, а најмногу возраста и здравиот начин на живот без пороци како алкохол, пушење и дебелина“.
За диетите засновани на крвни групи
Информациите за крвната група, од друга страна, би им помогнале во секојдневниот живот на поединци кои веруваат во диети засновани на крвна група. Како што истакна проф. д-р. Рожман, човек може да се храни според неговата крвна група, но тоа е сосема непотребно од научна гледна точка, бидејќи таков тип на сообразност не постои и затоа овие диети не функционираат на оваа основа.
Тие работат како и секоја друга диета за намалување на калориите. „Ова е многупати дискутирано од страна на професијата, а исто така има и многу научни написи на Интернет кои докажуваат дека диетите со крвна група се целосно бескорисни, па дури и штетни за малите деца“, рече тој.
Модниот тренд на јадење врз основа на крвни групи го воведоа или „измислија“ таткото и синот Д’Адамо во САД и од него направи голем деловен успех. „За жал, сите нивни претпоставки беа направени во 1950-тите, кога сè уште не беа развиени молекуларната биологија и генетиката на крвните групи. Сите нивни теории подоцна се покажаа како погрешни. Значи, хранење според крвни групи е можно, но не е смислено или целисходно. А исто така е непотребно“.
Сепак, крвните групи имаат важен културен и социјален аспект во некои азиски земји, особено во Јапонија, каде што веруваат дека крвните групи АБ0 ги одредуваат карактеристиките на личноста, па дури и најмуваат луѓе и ги избираат своите партнери врз основа на крвните групи. „Слично на хороскопот, само што пленот е всушност уште полош, бидејќи според оваа логика постојат само четири типа човечки ликови: А, Б, АБ и 0“, вели проф. д-р. Рожман.
Словенија во европскиот просек
Во однос на различноста на крвните групи од системите А, Б, АБ и 0, Словенија е рангирана меѓу европскиот просек. Според податоците на Институтот за трансфузиона медицина на Република Словенија, околу 40 отсто од крводарителите имаат крвна група А, 38 отсто имаат крвна група 0, 15 отсто имаат Б, а околу 7 отсто имаат АБ.
Посебно интересен е фактот што зачестеноста на крвните групи е различно распоредена низ стариот континент. Имено, на северот на Европа има повеќе крвна група 0, процентот на групата А е помал. Колку повеќе се движиме кон југот на континентот, сепак, има повеќе крвна група А, а помалку 0. Според поф, причината за оваа појава е д-р. Примож Рожман праисториски миграции на народите и како резултат на дистрибуција на различни крвни групи. Најстарата еволутивна и примарна група всушност била крвната група А, која потекнува од Африка.
„Веќе со нашите одамна еволутивни предци – мајмуните, а потоа и со луѓето“, нагласи проф. д-р. Рожман. Мутациите кои доведоа до создавање на крвни групи 0 и Б се случија подоцна, за време на миграцијата на нашите предци од Африка. Прво, хомо сапиенсот мигрирал од Африка на Блискиот Исток, а подоцна и на север. За време на овие миграции се појавија и мутирани форми на крвни групи, т.е. крвни групи О (особено на север) и групи Б и АБ (особено за време на миграцијата на исток). „Затоа денес во Азија има многу повеќе крвна група Б отколку кај нас.
