Босна и Херцеговина е на работ на технолошка револуција, но формирањето на Вселенската агенција може да биде клучен чекор кон градење посветла иднина. Вселенската индустрија станува сè поважна, не само поради иновациите, туку и поради економските придобивки што ги носи. Анес Хаџиомеровиќ, претседател на Центарот за образование, роботика, иновации и технологија, за Нови Дан зборуваше за потенцијалот на БиХ во оваа индустрија.
Центарот за образование, роботика, иновации и технологија, ЦЕРТ од Мостар, постои долги години и ја претставува Босна и Херцеговина на седум меѓународни олимпијади по роботика, каде ЦЕРТ досега постигна значајни резултати и донесе бројни награди.
„2021 година. Во 2008 година постигнавме историски успех освојувајќи го првото место во конкуренција на 177 земји. Секоја година се враќаме со награда. Пред околу еден месец се вративме од Атина со три награди – една награда за социјални медиуми и две награди за видео раскажување. Годинешниот тим го сочинуваа Ника Матијевиќ од гимназијата „Фра Грга Мартиќ“, Асмира Куниќ од средното средно училиште „Маариф“ од Сараево, Ламија Ќатиќ, Кенан Нухиќ и Јасмин Шириќ од Втората гимназија Мостар. Ментори на тимот беа Лејла Гудиќ, која е поранешна натпреварувачка, сега менторка и своето знаење и искуство го пренесува на помладите колеги, а мојата малечка, Анес Хаџиомеровиќ, па го пренесуваме нашето знаење и искуство“, објаснува Хаџиомеровиќ.
Меѓународната олимпијада по роботика се организира секоја година во различна земја. Тие се дизајнирани да се справуваат со глобалните проблеми – од енергетска ефикасност и прочистување на океаните до намалување на емисиите на CO2.
„Овогодинешната тема беше „Хранење на иднината“, односно намалување на отпадот од храна, вишокот храна и рационално користење на истата. Нашиот тим имаше задача да состави робот кој го составивме во Босна и Херцеговина и кој го спакувавме во една кутија и отпатувавме со нив до Атина. Натпреварот е дизајниран според принципот дека два сојузи, црвената и сината алијанса, се натпреваруваат еден против друг. Секој сојуз се состои од три земји, и секој следен круг од овие земји кои се членки на еден од сојузите се менува. Значи, без разлика колку е добар нашиот робот, многу зависиме од роботот на земјите кои се дел од алијансата во која сме“, вели Хаџиомеровиќ.
За ваквите потфати на ЦЕРТ е потребна и поддршка, која годинава по бројните писма и барања не изостана ниту од Министерството за образование и наука на ФБиХ, потоа од Федералното Министерство за раселени лица и бегалци, премиерот на ФБиХ Нермин Никшиќ и уште неколку спонзори. .
„Се надевам дека системски ќе го решиме ова, барем да не се грижиме дали ќе собереме средства за авионски билети или за сместување, бидејќи и овие средства дојдоа подоцна, а благодарение на туристичката агенција овде од Мостар. што ни дојде на помош, но таа понуди карти на одложено плаќање, па ѝ ги префрливме средствата за авионски превоз до Атина и назад“, нагласува Хаџиомеровиќ.
Зошто БиХ не е членка на Европската вселенска агенција?
Европската вселенска агенција, скратено ESA/ASE, е меѓувладина организација основана во 1975 година посветена на истражување на вселената. Со седиште во Париз, ESA има повеќе од 2.000 вработени ширум светот. Поради огромните можности што ги дава договорот со АВРМ, научниците и експертите се надеваат дека Босна и Херцеговина наскоро ќе се приклучи на светската организација на ЕСА. Па, зошто сè уште не – прашуваат многу луѓе.
„Не знам, се прашувам, бидејќи секое формирање на национална вселенска агенција или институција во Босна и Херцеговина претставува клучен чекор за подобрување на технолошката инфраструктура и зајакнување на меѓународната конкурентност на нашата земја“, нагласува Хаџиомеровиќ.
Вселенската индустрија станува сè попрофитабилна
Индустријата поврзана со истражување на вселената е еден од најбрзо растечките сектори во светот.
За оние кои не ја знаат тајната на новиот индустриски тренд, експертите едноставно го објаснуваат – вселенските агенции и компаниите ширум светот користат копнени станици за одржување на комуникација со сателитите. Над балканскиот регион минуваат бројни сателити, а Босна и Херцеговина поради својата географска положба има можност да стане многу важна за давање на овие услуги.
Основањето на вселенска агенција, како што објаснуваат од Центарот за образование, роботика, иновации и технологија во Мостар, ќе овозможи изградба на инфраструктура, позиционирајќи ја Босна и Херцеговина како незаменлив играч во вселенската индустрија. Вселенската агенција ќе инспирира развој на образовни програми фокусирани на вселенската наука, инженерството и роботиката. Домашните универзитети би можеле да формираат сектори за образование на нови генерации експерти за оваа нова власт, но тоа би привлекло странски инвестиции и ќе отвори нови работни места во различни сектори: од инженерство и програмирање до логистика и менаџмент.
„Воспоставувањето на оваа институција во Босна и Херцеговина ќе ја обезбеди глобалната заедница во земја која инвестира во истражување на иновациите, би ни овозможила да развиваме сопствени сателити, да учествуваме во меѓународни проекти, бидејќи новата институција би ја отворила вратата за истражување во различни научни дисциплини како што се астрономијата, астрофизиката, метеорологијата, информатиката, инженерството, а нашето истражување би им овозможило на младите да развијат вештини кои се суштински на глобалниот пазар. Затоа, треба да го реформираме системот на имиџ, бидејќи формирањето на оваа агенција може да послужи како извор на инспирација за младите во Босна и Херцеговина“, смета Хаџиомеровиќ.
Потребна е политичка волја
Но, за формирање на вселенска агенција пред се потребна е политичка волја, забележува Анес Хаџиомеровиќ.
„За формирање на една ваква институција, Советот на министри е тој што е клучен во сето ова и се надевам дека ќе ја сфатат важноста колку ни е важна оваа вселенска агенција, бидејќи, погледнете, земјите од регионот како како Албанија, која веќе има два сателити, Црна Планина која ја лансираше својата вселенска програма и веќе планира да лансира сателит во вселената, тука е и Хрватска, зошто БиХ закочува? Верувајте, нашите експерти можат да одговорат на ваквите предизвици, бидејќи влегувањето на БиХ во вселенскиот судир не само што би претставувало гордост за сите граѓани. Оваа институција би покажала дека сме подготвени да бидеме регионални лидери и да се соочиме со предизвици во иднина, бидејќи нашата земја треба активно да учествува во меѓународните организации како што се Обединетите нации и Меѓународната телекомуникациска унија преку гласање за клучните прашања поврзани со вселената“, вели Хаџиомеровиќ. од CERT – а.
