Босна и Херцеговина е единствената земја во регионот која нема односи со Евротрансплант, а дури 242 лица во Федерацијата БиХ чекаат на трансплантација на бубрег, 12 од нив чекаат ново срце, 30 за црн дроб, а нема податоци за рожницата. Во РС и округот Брчко нема листа на чекање.
Во декември минатата година, Сараеван Бенијамин Дервискадиќ го загуби својот 25-годишен син Алден.
Алден се бореше со леукемија веќе 18 години, но во средината на јули минатата година имаше пневмоторакс, проблем со белите дробови. И Бенџамин сфати дека мора да дејствува брзо. Дека им требаат нови бели дробови.
Откако се беше направено во Сараево, помош се бараше ширум светот. Прво работел во здравството во Германија, каде што живее братот на Бенјамин.
„Да не ви кажам како дојдовме од Германија, што требаше да направам, какви трикови да применам. Користивме билет дека мојот Алден е роден во Германија, дека претходно бил лекуван во Трубинген. На овој форум дојдовме во Фрајбург, единствената болница што сакаше да не прими. Ниту еден друг центар за трансплантација во Германија не сакаше да не прими – БиХ не е членка на Еуротрансплант, имаше кратко објаснување“, вели Дервишкадиќ за Интервју.
И после такво објаснување немаше премногу дискусија.
„Јас одамна знаев за тоа, ние не сме член, немаме право да добиеме орган. Што ако сме? Сè може да биде поинаку, секако многу поедноставно, ако ништо друго. Бев свесен дека на моето дете во одреден момент ќе му требаат нови бели дробови, можев, ако имавме среќа во Еуротрансплант, навреме да закажам термин кај нашите лекари за да го ставиме на списокот. Така постапив, измислував трикови, пробав сè“, вели Дервишкадиќ.
Затоа им порачува на оние кои го имаат нашиот живот во свои раце да направат се што е можно БиХ што поскоро да стане членка на ова важно медицинско, хумано тело. Затоа што на децата, постарите, секој од нас можеби ќе им треба помош.
Животна иницијатива
Претставниците на Претставничкиот дом на Босна и Херцеговина во понеделник имаат можност да помогнат, бидејќи со само едно кревање рака можат да спасат многу животи во нашата земја.
Имено, на нив ќе претходи парламентарната иницијатива на Саша Магазиновиќ, која беше едногласно усвоена од Мешовитата комисија за човекови права, а која го обврзува Министерството за цивилни работи на БиХ во рок од 30 дена да го извести Советот на министри на БиХ, во соработка со ентитети министерства за здравство.намери за приклучување на Босна и Херцеговина кон Меѓународната агенција за размена на органи Евротрансплант.
„Приклучувањето на БиХ кон „Еуротрансплант“ овозможи преживување на пациентите на кои им е потребна трансплантација на органи, а во исто време и развој на медицината за трансплантација низ цела БиХ под професионално покровителство на самата Евротрансплант“, се наведува во образложението.
Инаку, Босна и Херцеговина е единствената земја во регионот која нема односи со Еуротрансплант. Последната активност поврзана со обидот за приклучување кон оваа мрежа беше пред десетина години. Нема резултати.
Во меѓувреме, покрај Хрватска и Словенија, кои се полноправни членки на Еуротлансплант, голем напредок направија и Србија и Црна Гора.
Затоа Магазиновиќ ги повика колегите – пратеници да ја исклучат суетата, псевдонационалните интереси и да дадат зелено светло за влез во професионална меѓународна организација која увезува и дава професионална поддршка за трансплантација на органи.
„Болните кои имаат потреба не ги интересира како ќе се организираат, договараат и координираат институциите согласно нивните надлежности. Работата на властодршците е да најдат решение за меѓусебна соработка во БиХ, што е полесно отколку да носат толку животи во душата што можеле да бидат спасени“, додава Магазиновиќ.
Тој го привлече вниманието на многу скромниот број трансплантации низ БиХ и на зголемениот број пациенти на кои им треба нов орган.
„Првиот чекор е да се испрати писмо со намери и сакам да верувам дека тоа ќе се случи наскоро“, нагласи Магазиновиќ.
А ситуацијата е реално многу полоша од она што го пишуваме, слушаме, дознаваме.
Дури 242 лица во Федерацијата БиХ чекаат на трансплантација на бубрег, од нив 12 чекаат ново срце, 30 за црн дроб, а за рожницата нема податоци.
Не ни треба ново министерство
Зошто е важно БиХ да стане членка на семејството Еуротрансплант (вклучувајќи ги Холандија, Германија, Хрватска, Луксембург, Австрија, Унгарија, Словенија…) и да се приклучи на оваа медицинска, хумана, европска институција која им помага на пациентите да распределат и разменуваат донаторски органи без разлика на граничните земји кои на кој било начин се поврзани со Еуротрансплант.
Патот до Eurotlansplant е едноставен и транспарентен. Во нашиот случај тоа е особено важно, бидејќи прескокнува многу можни сомнежи, калкулации, шпекулации.
Откако државата ќе пројави интерес, доволно е надлежното министерство да потврди дека соработката се смета за корисна.
Во случајот на БиХ, тоа министерство веќе постои, она за цивилни работи што го има здравствениот сектор, така што нема простор за шпекулации дека е неопходно да се формира ново, чадор министерство за да се придвижи кон Еуротрансплант членови на Одборот на Eurotlansplant, кој исто така има неколку задачи. Меѓу другото, ги проценува демографските карактеристики на земјата, безбедноста на професионалците во Еуротрансплант, веродостојноста на логистиката, а референтната лабораторија на Еуротрансплант го проценува ризикот од квалитетот на дијагнозата на хуманите леукоцитни антигени (ХЛА).
Потоа следуваат преговори за обезбедување на прелиминарен договор за соработка (PCA), проследено со размена на мислења и искуства помеѓу професионалните заедници на потенцијалната земја-членка и Eurotransplant и обука на клучниот персонал во потенцијалната земја-членка.
Управниот одбор потоа ја оценува прелиминарната соработка со потенцијалната земја-членка. Последниот чекор е пристапување на потенцијална земја-членка во заедницата Евротрансплант.
Еве зошто!
Но, прво за нас е што ќе одлучат пратениците.
Процесот на приклучување кон заедницата на Еуротрансплант е многу транспарентен, без никакви „замки“. Од суштинско значење е оние кои „владеат со државата“ да ја разберат важноста на трансплантацијата на органи за нејзините болни граѓани и дека оваа трансплантација им овозможува на пациентите да живеат (во виталните органи за кои нема соодветна замена – срце, бели дробови, црн дроб или нормализација на животот на пациентите со исклучително намалување на трошоците. лекување на овие пациенти (бубрези, панкреас, црева…)“, изјави за Interview.ba еден од иницијаторите на нашето здружение, искусен хирург од Сараево.
Така, тој ни даде неколку примери кои се гледаат секој ден во нашите болници низ БиХ бидејќи болеста не ги познава границите на кантоните, ентитетите, областите, општините…
Пациентите со терминална срцева слабост бараат претежно интензивна нега со специјални машини кои можат само донекаде и до одреден степен да помогнат на ослабеното срце. Станува збор за третмани кои чинат огромни суми на пари, а на таквите пациенти им овозможуваат само да преживеат и да очекуваат непосредна смрт. Со трансплантација на срце, таквите пациенти релативно брзо се враќаат во семејството и речиси нормалниот начин на живот.
Пациентите, најчесто деца со цистична фиброза која ги уништува белите дробови, немаат друг метод за конечно излекување освен трансплантација на бели дробови. Без оваа постапка тие се осудени на исклучително тежок и краток живот со постојано носење на уреди кои обезбедуваат зголемено снабдување со кислород. Се разбира, ова е можно само до одреден степен.
Замислете што значи за такви деца да се вратат на сосема нормален живот, нормално школување, нормален спорт“, ни вели нашата соговорничка.
Така тој продолжува со набројувањето – пациентите со терминални белодробни заболувања кои немаат никаква врска со ракот на белите дробови и кои не можеле да одат во тоалет без помош и без да носат апарат за кислород, набрзо по трансплантацијата на белите дробови се враќаат на сосема нормален начин на живот.
„Трансплантацијата на белите дробови во сегашната ситуација со коронарна пандемија се повеќе се одвива во лекувањето на пациентите кои преживуваат тешки форми на оваа болест и чии бели дробови се уништени од овој вирус. Во Словенија (KCU Љубљана), на почетокот на оваа година успешно започна трансплантација на бели дробови кај пациенти со тешки компликации од Ковид“, додава тој.
Кога станува збор за откажување на црниот дроб, за пациентите е речиси невозможно да спасат животи, и покрај огромните обиди, тие за жал брзо умираат во тешка агонија со огромните болнички трошоци за интензивна нега. Според експертите, се може да се избегне со „едноставна“ операција со трансплантација на црн дроб!
„Ваквите пациенти немаат алтернатива, како и пациентите со срцева и белодробна инсуфициенција и се осудени на смрт. И има решение. Постојат начини. Постои можност за трансплантација“, додава овој експерт.
Спас гледаат и пациентите на кои им престанала бубрежната функција при трансплантацијата, особено оние кои со години се осудени на дијализа, болници и апарати.
Кој ќе каже – не ни треба?
Овде веќе не станува збор за пари или време. Не зборуваме за трошоците за уреди, дијализатори, транспорт, боледување… А можеби и треба за да го свртиме вниманието на јавноста, заедницата, носителите на одлуки во таа насока – и да заштедиме животите на пациентите.
По овие податоци, кога некој ги губи животите на млади, работоспособни, наши најблиски, пријатели, познаници, а можеше да биде поинаку, дали некој е подготвен да каже дека не ни требаат трансплантации. И зошто?
Фрагментиран и фрагментиран здравствен систем, каков што е оној во БиХ, не може соодветно да ја подобри и развие трансплантационата медицина (од стандардизација на селекција на приматели, избор на донори и стандардизација во сите сегменти на трансплантација на органи со европски и светски упатства).
„Затоа, единственото можно решение без каква било политичка конотација или трансфер на надлежностите е да се приклучиме кон програмата „Еуротрансплант“, што ќе и овозможи на цела БиХ и на сите нејзини граѓани (и сите граѓани се потенцијални пациенти на кои можеби им треба орган за да преживеат) да се чувствуваат безбедно. Затоа што знаат дека овој сегмент од медицината е под контрола на меѓународни експерти кои ги контролираат сите процеси во целиот проект за трансплантација на органи. И, исто така, ни овозможува нашите пациенти да можат да добијат орган од донатор од која било земја-членкa.
