Богатството, употребата на енергија и потрошувачката на стоки и услуги се нерамномерно распределени низ светот. Истото е и со загадувањето на животната средина, а исклучок не е емисијата на јаглерод диоксид (CO2). Емисиите се разликуваат меѓу земјите и генерациите, но уште повеќе се разликуваат меѓу приходните групи. Односно дали се побогати или посиромашни. Така, првите 10 проценти од емисиите се одговорни за половина од светското загадување, а долните 10 проценти загадуваат само 0,2 проценти. Просечната разлика помеѓу јаглеродниот отпечаток на поединец во Северна Америка и Африка е 11 пати.
Ова е еден од заклучоците на истражувањето за енергетската транзиција на Меѓународната агенција за енергија (ИЕА). Ова истражување се фокусира на луѓето, вклучувајќи анализа на универзалниот пристап до енергија и правичната транзиција за работниците во енергетскиот сектор. Анализата ги квантификува стапките на емисиите на поединци по приход, фокусирајќи се на емисиите на CO2 поврзани со енергијата. Емисиите се приспособени за трговијата за да ги рефлектираат ефектите од нагорниот тек на моделите на потрошувачка на поединци.
Разликата помеѓу Северна Америка и Африка е 11 пати
Во 2021 година, просечниот северноамериканец емитирал 11 пати повеќе CO2 поврзан со енергијата од просечниот Африканец. Сепак, варијациите помеѓу приходните групи се уште позначајни. Секој од најголемите еден процент емитери во светот имаше јаглероден отпечаток од над 50 тони CO2 во 2021 година, повеќе од 1.000 пати повеќе од оние во долниот еден процент од емисиите. Во меѓувреме, глобалниот просечен јаглероден отпечаток поврзан со енергијата е околу 4,7 тони CO2 по лице – што е еквивалент на два повратни лета меѓу Сингапур и Њујорк или возење на просечен SUV за 18 месеци. Овие остри контрасти ги рефлектираат големите разлики во приходите и богатството, како и начинот на живот и моделите на потрошувачка.
10 проценти од емисиите прават половина од загадувањето
На глобално ниво, првите 10 проценти од емисиите беа одговорни за речиси половина од глобалните емисии на CO2 поврзани со енергијата во 2021 година, во споредба со само 0,2 проценти за долните 10 проценти. Највисоките 10 проценти просечно проседоа 22 тони CO2 по глава на жител во 2021 година, над 200 пати повеќе од просекот за долните 10 проценти. Во првите 10 проценти од радиодифузерите има 782 милиони луѓе.
Најдобрите 10 проценти од радиодифузерите ги покриваат сите континенти. Околу 85 отсто од нив живеат во развиени економии – вклучувајќи ги Австралија, Канада, Европската унија, Јапонија, Кореја, Нов Зеланд, САД и Обединетото Кралство, како и Кина. Останатите се од Блискиот Исток, Русија и Јужна Африка, во земји со релативно високи приходи и нееднаквости во богатството и мешавини на гориво со интензивни емисии. Најниските 10 проценти од емисиите во светот живеат во економиите во развој во Африка и Азија, каде што трошат релативно мали количини на стоки и услуги и во многу случаи немаат пристап до електрична енергија и чисто готвење.
Личниот транспорт најнееднаков
Поблискиот поглед на приходните групи открива уште подраматични разлики кон врвот на кривата. Како што проценува Стокхолмскиот институт за животна средина, најбогатите 0,1 отсто од светското население испуштаат 10 пати повеќе од сите останати најбогати 10 отсто заедно, што го надминува вкупниот отпечаток од 200 тони CO2 по глава на жител годишно. Во рамките на овој 0,1 процент се и милијардерите и мултимилионерите чии супер-јахти, приватни авиони и куќи со интензивни емисии го привлекоа вниманието на климатските активисти.
Индивидуалните емисии може нашироко да се поделат на потрошувачка на домаќинствата – сета лична потрошувачка на електрична енергија и гориво, личен транспорт – патничка и не-товарна употреба на патишта, железници, воздухопловство и превоз, и емисии содржани во потрошените стоки и услуги.
Анализата се заснова на податоци за потрошувачката на домаќинствата од 25 големи напредни и економии во развој, како и на Светската база на податоци за нееднаквост за распределбата на приходите и богатството по земји. Прилагодувањата се направени за да го одразуваат CO2 врз основа на потрошувачката, а не на територијата, врз основа на проценките за трговските емисии од Our World in Data. Анализата го зема предвид CO2 поврзан со енергијата, а не другите стакленички гасови, ниту оние поврзани со користењето на земјиштето и земјоделството.
Потрошувачката на топлина и електрична енергија во домаќинствата, од кои дел е суштинска енергетска услуга за сите поединци, е поеднаква по приходна група. Во меѓувреме, енергијата поврзана со личниот транспорт гледа особено големи разлики меѓу големите економии.
Во транспортот, емисиите од воздухопловството се особено нерамномерни. Околу 90 отсто од светското население лета само еднаш годишно или воопшто не лета, додека околу шест отсто лета повеќе од два пати годишно, а само еден отсто лета повеќе од пет пати годишно. Со оглед на просторните барања на авионските седишта, патниците во премиум класите три пати повеќе од патниците во економска класа. Во некои региони, авијациските емисии само на првите 10 проценти се поголеми од целокупниот отпечаток на долните десет проценти.
Големи разлики меѓу најбогатите во САД и ЕУ
Додека разликите во емисиите меѓу земјите остануваат големи, пред неколку години, јазот во емисиите на стакленички гасови во земјите и регионите почна да станува уште позначаен отколку меѓу земјите.
Во САД, најбогатите 10 проценти испуштаат над 55 тони CO2 по глава на жител секоја година. Во споредба со другите региони, патниот сообраќај зазема особено висок удел – една четвртина од јаглеродниот отпечаток.Во Европската унија, најбогатите 10 проценти околу 24 тони CO2 по глава на жител. Секоја приходна група во ЕУ има помал отпечаток од нејзиниот еквивалент во САД, делумно благодарение на енергетските мрежи со помала емисија.
Внатрешните нееднаквости се слично големи во САД и ЕУ. Во двата случаи, првите 10 проценти испуштаат меѓу три и пет пати повеќе од просечниот поединец и околу 16 пати повеќе од најсиромашните 10 проценти. И покрај тоа, најсиромашните 10 проценти во земјите вклучувајќи ги Соединетите Американски Држави, Канада, Јапонија и Кореја сè уште испуштаат повеќе од глобалниот просечен поединец.
Во Кина, најбогатите 10 проценти испуштаат речиси 30 тони CO2 по глава на жител секоја година, додека во Индија најбогатиот децил испушта само седум тони CO2 по глава на жител. По период на брз економски развој, споменатиот сегмент во Кина емитува 30 отсто повеќе од пред една деценија. Разликите на емисиите во Кина и Индија – како и другите економии во развој низ Латинска Америка, Африка и Азија – се поголеми отколку во развиените економии, со емисии на најбогатите меѓу пет и осум пати поголеми од просечната.
Богатите имаат начини да ги намалат своите емисии
Ако првите 10 проценти од емисиите на глобално ниво ги задржат своите сегашни нивоа на емисии, тие сами ќе го надминат преостанатиот буџет за јаглерод во сценариото на ИЕА за нето-нула емисии до 2050 година. Со други зборови, значителна и брза акција на најбогатите 10 проценти е неопходна за доволно брза декарбонизација за да се задржи загревањето од 1,5 °C на повидок.
Најбогатата група често има најголеми финансиски средства за усвојување енергетски ефикасни решенија со ниски емисии кои вклучуваат високи трошоци. Притоа, тие формираат почетна база на клиенти што може да помогне производството на овие технологии да се доведе до посакуваниот обем. Изборот за инвестирање на богатите поединци, исто така, има системско влијание врз развојот на решенија за чиста енергија.
