Како би изгледала Заедницата на српските општини на Косово во пракса? 18 точки наведени во неодамнешниот германски нацрт на германско-францускиот план ги даваат контурите. Повеќе медиуми во регионот го објавија документот.
Според нацртот ЗСО ќе стане дел од уставот на Косово, а неговиот статут мора да го одобри Владата на Косово. Членството ќе биде опционално, а општините кои излегле од Заедницата ќе можат пак да се вратат. ЗСО ќе може да се распушти само со двотретинско мнозинство во Собранието на Косово.
Според документот, ЗСО има право на сопствен буџет. Заедницата ќе може да организира разни настани и да финансира проекти, медицинска опрема… Како правно лице Заедницата ќе има право да поседува движен и недвижен имот или да биде косопственик на приватни компании.
Од органите кои ЗСО ќе ги поседува како врховен се спомнува Собранието, а потоа претседател, потпретседател и Совет, како и Управен одбор и Канцеларија за жалби и поплаки.
Една од најголемите дилеми што отсекогаш се поставуваше на Косово е фактот дека Заедницата на општини со српско мнозинство ќе биде третото ниво на моќ на Косово, коментираат некои од косовските медиуми. Но, ова прашање е делумно одговорено во членот четири. Во него се наведува дека заедницата на ниту еден начин нема да ги замени или наруши уставноста и односите меѓу централната и локалната власт во Република Косово.
Од друга страна премиерот, Албин Курти изјави дека договорот за Заедницата е единствениот од 33 договори кој бил потпишан во Брисел, а кој паднал во Уставниот суд. Според Курти ниеден од договорите не може да биде приоритет во преговорите. За него решение е меѓусебното признавање кое треба да биде централен дел од договорот.
Српскиот претседател Александар Вучиќ деновиве ја разбранува јавноста со изјавата „дека е за компромис“ која беше протолкувана дека тој сепак би се сложил на германско-францускиот предлог и влез на Косово како засебна држава во Обединетите нации. Во однос на нацртот на ЗСО Вучиќ изјави дека не е работа на некоја германска невладина организација да се бави со ЗСО, мислејќи на фондацијата “Фридрих Еберт“ која го изготви нацртот. Тој вели дека „полудел од бес“ и дека нацртот треба да го состави „управувачки тим“.
Додека Белград и Приштина се под притисок да го прифатат документот, еве ги 18 точки од документот, пренесени од Нова.
Точка 1
Предвидено е ЗСО да се формира во согласност со Уставот на Косово и дека Статутот на ЗСО е највисок правен акт на оваа заедница. Статутот го донесува Основачкото собрание на ЗСО, составено од членови на собранијата на општините кои се дел од ЗСО. Статутот се донесува со правен акт на Владата на Косово, а по одобрението од Уставниот суд станува дел од правниот систем на Косово. Членството во ЗСО е доброволно, а напуштањето на заедницата е предвидено и со статут. Исто така, се предвидува дека ЗСО не може да има помали права од оние што ги предвидува Уставот за граѓаните на Косово.
Точка 2
Предвидува три можни имиња за ЗСО, нагласува дека членството е доброволно и дека членови на ЗСО можат да членуваат и во други национални, регионални и меѓународни асоцијации. Тие имаат право и да го напуштат членството на ЗСО. Сите општини со мнозинско српско население, кои се членови на ЗСО, имаат исто право. Исто така, се предвидува дека општините кои ќе го напуштат ЗСО подоцна можат да се вратат. Одлуката за прием на нови членови се носи со просто мнозинство. Целиот ЗСО може да се распушти само со одлука на двотретинско мнозинство во Собранието, додека самото распуштање го врши Владата на Косово.
Членовите се обврзани да плаќаат членарина, заедницата има право на своите официјални симболи, вклучувајќи го грбот и знамето, кои ќе бидат дизајнирани од Одборот за асоцијација во согласност со Уставот на Република Косово и Законот за локална самоуправа -Влада. Седиштето на заедницата ќе биде определено со Статутот, а ЗСО има право на сопствен интегрален буџет, банкарски сметки, имот и да се занимава со финансиски трансакции.
Точка 3
Во овој дел од нацртот е наведено колкав е делокругот на активностите на ЗСО. Кои се услугите што може да ги даде, што може да изгради, финансира….
Така, меѓу другото, се наведува дека ЗСО како тело може да организира културни и едукативни настани. Треба да ја олесни меѓусебната соработка меѓу општините, да финансира здравствени и образовни проекти, објекти, да инвестира и набавува специјализирана медицинска опрема, да дава правни совети…
Точка 4
Со него се предвидува дека заедницата во исполнувањето на своите цели нема да ги поткопува или заобиколува овластувањата и надлежностите на општините учеснички предвидени со Уставот и закон, ниту на кој било начин да го замени или нарушува односот помеѓу централната и локалната власт во Републиката. на Косово предвидени со Уставот и законот.
Точка 5
Заедницата ќе врши и други дополнителни надлежности кои може да бидат делегирани од централните власти во согласност со Уставот и законите на Косово.
Точка 6
Се наведува дека ЗСО ќе има Собрание, претседател, потпретседател и Совет, како и Управен одбор и Канцеларија за жалби и поплаки. Органите на Здружението се должни да го промовираат соживотот и мирот меѓу граѓаните на нивните општини членки.
Точка 7
Собранието на заедницата е негов врховен орган, составен од претставници назначени од секое општинско собрание од редот на неговите избрани членови.
Секоја општина учесничка делегира по еден претставник на Собранието на ЗСО. Делегатите во Собранието ги избира собранието на секоја општина на предлог на градоначалникот. При предлогот и изборот, градоначалникот и општинските собранија треба да го почитуваат принципот на обезбедување на етничката различност на својата општина.
Мандатот на Собранието ќе биде поврзан со мандатот на општинските собранија на општините учеснички. По секои локални избори, во рок од еден месец, општинското собрание ќе избира свои нови претставници во ЗСО. Делегатите ќе имаат право на паричен надоместок за работа во Собранието. Финансискиот надоместок ќе биде утврден со Деловникот на Собранието и ќе биде во согласност со финансиските стандарди на јавните услуги регулирани со косовскиот закон.
Точка 8
Оваа точка го дефинира начинот на свикување на седницата на Собранието на Здружението/Заедницата. Точно е наведено дека ги закажува претседателот, потпретседателот или најстариот член доколку нема присутен. Собранието има рок од три месеци да го донесе Деловникот со кој ќе се регулира системот на гласање и други процедурални прашања. Собранието е должно да се состанува најмалку двапати годишно.
Точка 9
Собранието на ЗСО го донесува Статутот, го менува, го донесува својот деловник, одлучува за прием и разрешување на своите делегати, избира и разрешува претседател, потпретседател и управен одбор на Заедницата, го донесува буџетот… исто така, разгледува и одобрува договори за соработка со централни власти или трети страни, домашни или странски.
Со оваа точка е предвидено Собранието да разгледува и одобрува градежни, инфраструктурни и други инвестициски проекти во вредност од над 50.000 евра.
Точка 10
Со оваа точка се уредува изборот на претседател и потпретседател на Здружението/Заедницата. Така, се наведува дека претседателот го избира Собранието од редот на членовите на собранијата на општините учеснички и нивните градоначалници. Постапката за избор на претседател е уредена со Деловникот за работа на Собранието. На ист начин треба да се избира и потпретседателот. Нема ограничување за нивниот мандат, но тие се избираат во согласност со секој изборен циклус. Претседателот управува со буџетот и трошењето…
Точка 11
Тој наведува дека Советот на ЗСО е составен од најмногу 30 членови, а составот ќе ја одразува етничката различност на општините учеснички. Советот е советодавно тело кое обезбедува насоки за работата на Заедницата. Тоа тело, според овој предлог-статут, дава препораки до претседателот, потпретседателот и комисијата на Собранието од сите аспекти на нивната работа.
Точка 12
Тој вели дека ЗСО ќе има и одбор составен од седум члена што ќе ги изгласа Собранието од редот на градоначалниците и жителите на општините учеснички. Составот на одборот ќе ја одразува етничката разновидност на општините учеснички и ќе ги почитува уставните и законските одредби за застапеноста на заедниците во Косово.
Што се однесува до Управниот одбор, членовите ги избира Собранието на ЗСО на предлог на претседателот. За избор на Одборот е потребно просто мнозинство од делегатите на Собранието. Претседателот ќе ги консултира раководството на сите општини учеснички, Канцеларијата на премиерот на Косово, Советот на ЗСО, граѓанското општество и лидерите на немнозинските заедници од земјите учеснички во општините. Во најголема можна мера, ставовите на консултираните соговорници ќе се одразат во предлогот на претседателот за членовите на заедницата.
Членовите на УО ќе бидат поддржани во работата од стручни колегиуми составени од стручни лица од различни области кои ќе формираат стручни колегиуми за развој на локалната економија, образованието, примарната и секундарната здравствена заштита, социјалната заштита, урбаното и руралното планирање, условите и трајни решенија за повратниците, јавните служби, правните, административните и процедуралните прашања и правата на немнозинската заедница.
И Одборот треба да ги почитува одредбите за етничката различност наведени во Уставот и законите на Косово.
Точка 13
Предвидено е Здружението/Заедницата да има управа, на чело со раководителот на администрацијата, кој го назначува и известува Управниот одбор.
Административниот персонал, како што се наведува, го сочинуваат „непристрасни, проесионални и одговорни граѓани на Косово – без разлика на нивната општина“.
Се наведува дека раководителот и персоналот на администрацијата нема да бидат меѓу избраните градоначалници или членови на собранијата на општините учеснички, ниту пак ќе вршат некоја друга функција во Заедницата/Заедницата.
Точка 14
ЗСО ќе има канцеларија за жалби, овластена да прима и разгледува поплаки од општинските власти (градоначалници и општински собранија), општините учеснички или групи граѓани, деловни субјекти или професионални синдикати од општините учеснички.
Точка 15
ЗСО соработува со косовските централни власти, разменува информации, во духот на промовирање на демократијата и мултиетиката, во согласност со косовскиот правен систем. Здружението може да обезбеди упатства, технички и правни совети за општините (во рамките на ЗСО) во однос на нивното право да предлагаат закони.
Во однос на централните власти, тој може да дава совети и техничка експертиза во изготвувањето на законодавството, да учествува во јавни дебати за нови закони или измени на постојните. Како правен субјект може да поведе постапка пред Уставниот суд, а ќе има право да именува претставници во централните органи, вклучително и во Консултативниот совет за заедниците.
Истата точка предвидува дека четворица градоначалници од северот на Косово, додека се членови на Здружението, на косовското МВР ќе му достават листа на кандидати за регионален полициски командир.
Точка 16
Со него се предвидува Заедницата/Заедницата на српските општини да добие статус на правно лице од Владата на Косово. Ова го вклучува правото на сопственост на движен и недвижен имот, на косопственик на компании кои обезбедуваат локални услуги и на склучување договори, вклучително и договори за вработување.
Точка 17
Заедницата има сопствен буџет, со кој ќе се управува во согласност со принципите на транспарентност и отчетност и одредбите од Законот за јавни набавки и правниот систем на Република Косово. Трошоците на ЗСО ќе бидат предмет на ревизија од надлежните органи, вклучително и Генералниот ревизор на Косово.
ЗСО ќе се финансира од придонесите на своите членови, приходите од услугите обезбедени од заедницата или нејзините претпријатија, како и од трансферите од централните власти. Предвидени се придонеси, грантови, донации, како и финансиска поддршка од други здруженија и организации, домашни и меѓународни, вклучително и Република Србија.
Заедницата ќе биде ослободена од давачки и даноци во остварувањето на своите цели, на иста основа како и општините учеснички. Ќе има и годишен интегриран буџет предложен од неговиот одбор и одобрен од Собранието. Владата и Главниот ревизор на Косово го добиваат секој годишен интегриран буџет на Заедницата пред неговото усвојување. Владата и главниот ревизор ќе го ревидираат нацрт-буџетот за да видат дали е усогласен со целите на ЗСО и функционирањето на неговите тела како што е дефинирано со Статутот.
Владата и генералниот ревизор ќе го разгледаат предлог-буџетот не подолго од 15 работни дена од денот на приемот. Доколку се утврди дека е усогласен, централните власти ќе го информираат Собранието на ЗСО, кое потоа ќе го одобри буџетот преку одредени процедури.
Доколку се утврди дека дел од предлог-буџетот е неконзистентен, Владата и Главниот ревизор нема да го задржат целокупниот интегриран буџет во мирување. Во такви случаи, Собранието на ЗСО ќе даде препораки за измена или укинување на спорните буџетски одредби. Доколку Собранието не се согласи со препораките на централните власти, Владата ќе го упати случајот до Уставниот суд, чија одлука ќе биде конечна и задолжителна за сите страни.
Исто така, беше истакнато дека сите финансирања, особено оние од Република Србија, ќе се реализираат во согласност со законските одредби на Косово.
Точка 18
Тој предвидува дека контролата на работата на Заедницата ќе ја врши Владата на Косово во рок од една година од донесувањето на статутот.
Во случај на спор меѓу Владата и Заедницата, прашањата кои произлегуваат од ревизијата ќе ги решава Уставниот суд. Во кој било аспект од своите цели, политики, деловник, одлуки, политики или активности, Здружението/Заедницата нема да ги поткопува или заобиколува овластувањата и надлежностите на општините учеснички предвидени со устав и закон, ниту на кој било начин да ги замени или го нарушуваат односот меѓу централната и локалната власт предвидена со устав и законските органи во Република Косово.
