Повеќето храна денес се произведува со цел да биде неодолива за нас. Експертите велат дека овој начин на производство на храна има долгорочни здравствени последици.
Кога зборуваме за зависност, обично мислиме на пушење, алкохол и дрога. Но, постои уште една зависност која погодува дури 14 отсто од возрасните и дури 12 отсто од децата: зависноста од храна.
Понекогаш се чини невозможно да ги избегнеме слатките кои нè искушуваат со шеќер, особено за време на празниците. Експертите сега потврдуваат дека тоа е повеќе од само впечаток.
Преработената храна ја користи нашата биологија за да не принуди да јадеме повеќе.
„Не сфаќаме дека ова навистина ги убива луѓето толку многу како алкохолот и тутунот. Прекумерното консумирање на преработени прехранбени производи доведува до смрт, но може да се спречи“, вели Ешли Герхарт, вонреден професор по психологија на Универзитетот во Мичиген и член на истражувачкиот тим кој ги дал најновите проценки за распространетоста на зависноста од храна во Март 2022 година, пишува National Geographic, пренесува Vijesti.me.
Експертите постојано ги истражуваат зависностите од храна и постојано поставуваат нови прашања за тоа што можеме да направиме за да ја спречиме оваа потреба – и да спасиме животи.
Што му прави храната на нашиот мозок?
Храната влијае на нашиот мозок на многу сложени начини, а еден особено важен е ослободувањето на допамин. Како, на пример, лековите кои предизвикуваат зависност, јадењето храна ослободува допамин, што го зголемува задоволството. Тоа нè поттикнува да повторуваме однесувања што ни помагаат да преживееме. Колку повеќе допамин се ослободува, толку е поголема веројатноста да го повториме однесувањето.
„Кога јадеме масти и шеќер, сензорите во устата испраќаат порака за ослободување на допамин во стриатумот, дел од мозокот поврзан со движењето и наградувачкото однесување. Но, тој орален сетилен процес е само дел од приказната“, вели Александра Дифелисантонио, доцент на Институтот за биомедицински истражувања Фралин во Вирџинија.
Во цревата има и секундарен сензор кој ги регистрира мастите и шеќерот, сигнализирајќи му на мозокот да ослободи допамин во истиот регион.
Иако истражувачите сè уште откриваат точно како сигналот за присуството на шеќер доаѓа од цревата до мозокот, начинот на кој сигналот за маснотиите доаѓа од цревата до мозокот е добро документиран. Кога маснотиите се откриваат во горниот дел на цревата, пораката се пренесува од вагусниот нерв, кој контролира неколку несвесни функции како што се варењето и дишењето.
Храната богата со масти и шеќер може да го зголеми допаминот во стриатумот за дури 200 проценти над нормалното ниво – слично на она што се гледа со никотинот и алкохолот. Конкретно, една студија покажа дека шеќерот го зголемува нивото на допамин за 135 до 140 проценти, а друга студија покажа дека мастите ги зголемуваат за 160 проценти, иако е потребно подолго време за да се активира.
Кокаинот, на пример, може тројно да го зголеми нормалното ниво на допамин, додека метамфетаминот може да го умножи 10 пати нормалното ниво на допамин.
Како се промени храната што ја јадеме?
Колку повеќе знаеме како храната влијае на човечкиот мозок, толку повеќе производи се направени за да ни бидат неодоливи. Нашите тела се преплавени со храна која има повисоки концентрации на одредени хранливи материи, како што се масти и шеќер, и повеќе комбинации на хранливи материи од кога било досега. Тие се комбинирани со сензорни својства – како што е пријатно мазен и кадифеен сладолед – што го прави јадењето попријатно од кога било.
Луѓето порано правеа храна од целосна храна. Спротивно на тоа, индустриски преработената храна се состои од супстанции извлечени од храната, како што се скроб и хидрогенизирани масти. Адитиви како што се вештачки вкусови, емулгатори и стабилизатори (кои ја зачувуваат структурата или текстурата на храната) ја прават храната попривлечна, но, како што се испостави, на наша штета.
Експертите како Дифелицеантониова веруваат дека треба да правиме разлика помеѓу високо преработената храна и онаа направена на традиционални начини. Свеста за овие разлики е првиот чекор за избегнување долга листа на здравствени проблеми поврзани со исхраната.
Колку побрзо нешто влијае на вашиот мозок, толку повеќе ќе бидете зависни од таа супстанција, тврдат Герхарт и Дифелицеантониова. Многу преработени храни во суштина се претходно сварени за да се максимизира стапката на ослободување на допамин.
Конечно, би било невозможно да се извадат социјалните и психолошките сили од равенката. Преработената храна е достапна, прифатлива и агресивно рекламирана со генерации. Таа совршена бура создаде генерации луѓе кои знаат дека преработената храна не е здрава, но сепак ја консумираат.
„Знаците околу оваа храна имаат свој живот денес“, вели Герхарт.
Таа додава дека „кога ќе видите знак за брза храна, таа има таква моќ што не тера да јадеме дури и кога не сме гладни“.
„Дури и ако вашиот лекар ви кажал дека имате дијабетес, сакате да ја јадете оваа храна иако знаете дека не е добра за вас. Тие знаци се насекаде; постојано се караме со крофни на утринскиот состанок и Реклами за пица 24/7“, вели таа.
Кои прашања остануваат неодговорени?
Во последниве години, експертите почнаа да поставуваат нови прашања за зависноста од храна, бидејќи некои од нивните рани претпоставки се покажаа погрешни.
Земете на пример толеранција и повлекување. Тие некогаш се сметаа за главни елементи на зависноста. Некогаш се веруваше дека луѓето со зависност од храна продолжуваат да јадат компулсивно за да ги избегнат непријатните физички и ментални последици (како што се анксиозност, гадење и главоболки) кои се јавуваат кога некое лице ја намалува или престанува да ја користи супстанцијата.
„Тоа всушност не е точно“, вели Дифелицеантониова, додавајќи дека повеќето теории за зависност од дрога имаат многу повеќе врска со редовна употреба или интензивна желба.
Толеранцијата е речиси спротивна од повлекувањето – последиците од продолжувањето на употребата на супстанцијата. Како што расте толеранцијата кон одредени супстанци, зависникот зема се поголеми и поголеми количини за да го постигне истиот ефект. Во случај на храна, хипотезата за дефицит на допамин е дека ако јадеме нешто и не добиеме доволно задоволство од тоа, ќе јадеме повеќе додека не се чувствуваме добро.
„Имам проблем со таа хипотеза, бидејќи сè што правиме ослободува допамин. Значи, консумирањето брокула, бидејќи доставува хранливи материи до цревата, ослободува допамин“, вели Дифелицеантониова, додавајќи дека луѓето не прават само работи што ги сакаат за да добијат повеќе допамин.
Како што напредуваат истражувањата, научниците остануваат со повеќе прашања отколку одговори за тоа како нашите тела стануваат зависни од храна. Знаеме дека допаминот не ја кажува целата приказна, бидејќи не само допаминот го прави пријатно јадењето храна. Истражувачите пронајдоа и докази кои би можеле да укажат на друга причина.
Студијата од 2012 година покажа дека јадењето храна ги стимулира нашите опиоидни рецептори, кои го зголемуваат чувството на задоволство. Но, научниците знаат многу малку за тоа како функционира тој процес, бидејќи е тешко да се измерат нивоата на опиоиди во жив организам.
Некои експерти се сомневаат дека сензорот во горниот дел на цревата може да игра улога во формирањето на нашите пупки за вкус. Други се прашуваат дали можеби има нешто во хипоталамусот, критичен дел од мозокот кој регулира сè, од телесна температура до глад.
Истражувачите исто така сакаат да научат кои комбинации на хранливи материи предизвикуваат различни нивоа на ослободување на допамин. Проучувањето на луѓето, за жал, бара скапи скенови и одредени дози на зрачење.
„Не можете да скенирате иста личност 20 пати, правејќи различни комбинации на вкусови, така што ние сме навистина ограничени во она што можеме да го направиме“, вели Дифелисантонио.
Што се однесува до решението, Герхарт вели дека одговорот е јасен – но далеку од лесен. Можеме да погледнеме наназад на главните промени што се воведени за ограничување на пушењето – да се направат цигарите помалку достапни и помалку пласирани. Истото може да се направи и со храната која предизвикува зависност, вели таа.
„Не се мразете себеси затоа што не можете да престанете да јадете храна која предизвикува зависност – затоа што не е лесно. Таа храна ја користи нашата биологија против нас“, вели таа.
Истражете што ве тера да ја јадете оваа храна, без разлика дали се работи за одредени емоции, места или дури и периоди од денот. Герхарт предлага да се обидете да бидете свесни за ова за да бидете подготвени да ги исполните тие моменти на искушение.
