Зимата се карактеризира со значително подолг ноќен период – отсуство на светлина и пократок период на ден. Ова предизвикува и низа промени во организмот, „се разбира во рамките на дозволените физиолошки осцилации на крутите хомеостатски константи“, проф. д-р Томислав Јовановиќ.
„Во нашиот регион температурата е значително пониска, најчесто околу нулата, а во однос на претходниот период без изразени температурни осцилации. Оваа осцилација ретко надминува 15 степени Целзиусови, што е многу значајно за човечкото тело. Бидејќи пониските температури на околината бараат ангажирање на понизок степен на механизми за адаптација“, објаснува тој.
Ниските температури на околината во значителна мера се придружени со висока влажност на воздухот и бараат посебни форми на однесување, додава тој.
„Добар факт е дека нема екстремно ниски температури на нашето подрачје, како и фактот дека нема значителни осцилации на дневните и ноќните температури кои би барале дополнително ангажирање на механизмите за адаптација со сите настанати услови“, вели д-р. Јовановиќ.
Пократок ден, подолга ноќ
Според него, пократок период на дневна светлина (ден) со значително продолжен период без светлина (ноќ) бара и воспоставување на нов деноноќен ритам.
„Ритам на будност и сон, лачење на хормони, хранење, ментална и физичка активност. „Помалку сончева светлина, со сите свои придобивки, првенствено го намалува лачењето на ендорфин, што директно влијае не само на хормоналната хомеостаза, туку и на голем број психомоторни процеси, кои особено се манифестираат кај постарите лица и кај лицата со хронични заболувања“, вели тој.
Тој додава дека во овој период се поизразени нерасположението, нервозата, чувството на замор, депресијата и анксиозноста.
„Тоа значи услови кои се директно поврзани со амбиенталните услови за живеење и на кои сме должни да посветиме посебно внимание од аспект на медицината, непосредната околина, па дури и лично. Ова е доволен показател дека сите ние, особено постарите, сме во посебен предизвик да го искористиме секој момент на убаво време со сончевите зраци со престој надвор од станови и куќи“, вели нашиот соговорник.
Облека и храна
Зборувајќи за облеката, д-р Јовановиќ посочува дека таа мора да се прилагоди на амбиенталните услови – што ќе помогне во одржувањето на телесната температура и што не смее да предизвика зголемено потење со сите состојби кои произлегуваат.
Зимскиот период на нашето поднебје бара и промена во исхраната во поглед на нејзиното потекло, количина и содржина.
„И покрај тоа што изборот на храна во современи услови веќе не е условен од амбиенталните услови и што има мали разлики во нејзиниот избор без разлика на сезоната, зимскиот период бара и низа механизми насочени кон зачувување на константна телесна температура со гореспоменатиот облик на однесување. Исхрана за производство на поголема количина на топлинска енергија. Храната со поголем процент на претежно заситени масти и протеини, која заедно со зајакнувањето на дистрибуцијата на масното ткиво со цел да се зачува топлината како топлински изолатор, ја зголемува метаболичката активност на организмот со производство на поголема количина на топлинска енергија“, објаснува докторот.
Како да се прилагоди телото
Д-р Јовановиќ истакнува дека зимскиот период се карактеризира со поголемо производство на хормони на надбубрежните кортекс со сите негови ефекти, како и трајно производство на вишок топлинска енергија. Тој додава дека зимскиот период бара и поголема приспособливост на организмот, која повторно е условена од возраста, состојбата на организмот, а особено постојните хронични заболувања.
„Зимскиот период бара и дополнителна адаптација на организмот условена од сегашните климатски фактори. Промена на хормоналната хомеостаза, нејзиниот капацитет како главен ограничувачки фактор во сите понатамошни активности. Адаптивниот капацитет на постарите лица и лицата со хронични заболувања е значително помал. Затоа е неопходно да се поддржи со форма на однесување, исхрана, облека, физичка активност и физикална терапија. Се со цел да се спречи прогресијата или натамошното влошување на основната хронична болест како што се дебелината, хипергликемијата, хипертензијата со сите последователни состојби на ниво на срцето и крвните садови на централниот нервен систем“, наведува тој.
Совети за постарите
Д-р Јовановиќ нагласува дека зимскиот период е посебен предизвик и воедно проблем за постарите лица.
„Присуство на хронични заболувања. Неопходност од усогласување на постоечката терапија. Заканата од целосна изолација со сите негативни последици. Совет е физичката активност да се прифати како обврска, но во согласност со временските услови, возраста и потребите. Доколку, пак, одлучат да пешачат и да се шетаат на отворено, за да избегнат метеоролошки флуктуации (дожд, снег или ветер) и тоа да го направат во присуство на барем уште едно лице како фактор на физичка безбедност и Уште поважно, вербалната комуникација како главен фактор во комбинацијата на моторно-физичка активност и вербалните функции со цел, на таа возраст, да се одржат когнитивните способности. Физичката активност на отворено како превенција од остеопороза, демиелинизација, дебелина и сите состојби кои произлегуваат од нив“, посочува тој.
Во овој период, не само постарите, мора да се внимава на внесување на соодветна количина течност, која е речиси еднаква на потребната количина во текот на летните месеци (губење на топлина со помош на губење на вода, зголемена термогенеза, облека и секако степенот на затоплување на становите и влажноста на воздухот во нив“, посочува тој.
„Покрај напорот да се избегнува монотона храна премногу богата со масти и јаглехидрати, неопходна е и суплементација на минерали и витамини, особено витамините Ц, Б12, Д3, како и магнезиум. Според препораката на лекарот, во случај на несоница во текот на долгите ноќи, воведете минимални дози на мелатонин како хормон кој вообичаено се лачи во хипоталамусот во првата фаза од спиењето со низа еферентни и, особено за постарите, аферентни ефекти. на когнитивните функции и забавување на процесот на стареење“, објаснува тој.доктор.
Посебен предизвик за целата човечка популација е престојот во зимските центри и спортувањето на снег во зимскиот период.
„Заради јасност, секој престој на лица постари од 65 години на надморска височина над 1.600 метри е посебен ризик. Претставува дополнително оптоварување на кардиоваскуларниот и респираторниот систем. Со намален адаптивен капацитет, затоа не се препорачува дополнителна изложеност на ризик за овие луѓе. Истото важи и за дебелите луѓе, без разлика на возраста, како и за лицата со хипертензија и претходен инфаркт на срцето или мозокот“, посочува соговорникот.
Тој додава дека планинските места со умерена клима, намалени врнежи и влажност на воздухот се идеални средини за безбеден престој на најмладите и постарите, како и на лицата со ризик фактори, во зимските и особено летните месеци.
„На крајот на краиштата, најдобар пример е Давос, модерен во модерното време и познат повеќе од еден век, со надморска височина меѓу 1.500 и 1.600 метри. Крајбрежните места со мали температурни разлики (ден – ноќ), и со дневна температура која не ја надминува температурата на топлинска неутралност, се идеални за престој на стари лица“, вели д-р Томислав Јовановиќ.
