Во дискусиите за тоа како да се запрат високите цени на енергетските производи во Европската унија (ЕУ), Словенија се залагаше за ограничување на големопродажните цени на гасот што доаѓа во Европа. Но, судејќи според новиот предлог на Брисел, за ова нема политички консензус. Со цел да се ублажат високо нестабилните берзански цени на гасот (и следствено на електричната енергија), во Брисел се предлага таканаречен механизам за корекција на цените. Тие велат дека ќе стават динамична граница на цените на трансакциите на холандската берза за гас (TTF) и привремен „јака“ или ценовен опсег за да се спречат екстремните скокови на цените на пазарите на деривати.
За да ја спречи енергетската инфлација во Европа, Брисел бара начини да ги ублажи големопродажните цени на гасот што Европската унија (ЕУ) го увезува од Русија, Норвешка, Алжир и други земји. Словенија е за ограничување на цената (т.е. нагорна граница) на цената на целиот увезен гас, без оглед на целта на неговата потрошувачка. Хрватска предлага нешто слично, Италијанците, Шпанците, Французите и некои други членки на ЕУ исто така стојат зад капата.
Од друга страна, Германија, Холандија, па дури и самата Европска комисија предупредуваат дека ограничувањето би значело помали залихи на гас, а со тоа и помала сигурност во снабдувањето со гас во Европа оваа зима. Ако ЕУ ги ограничи цените на бензинот, ќе треба да заштедиме повеќе на потрошувачката. Меѓу другото, би биле доведени во прашање и испораките на течен природен гас (LNG), за кој ЕУ се натпреварува со Јапонија и Кина.
Пред утрешниот самит на ЕУ, Брисел презентираше нов пакет мерки за ограничување на цените на енергијата, во кои нема ограничување, што укажува дека нема политички консензус за ограничување на цените. Наместо тоа, тие предлагаат динамично ограничување на цените на индексот во Холандскиот гасен центар (TTF), кој е составен дел на повеќето европски договори за снабдување со гас. Во Брисел велат дека ограничувањето на цената ќе се користи „по потреба“.
Како што е прикажано на горниот графикон на цените во австрискиот гасен центар (CEGH), цената на гасот за испорака во ноември падна од 240 евра за мегават час на 110 евра за мегават час од крајот на август. Но, тој сепак е повеќе од пет пати поголем од долгорочниот просек (околу 20 евра за мегават час). Цените за испораки во декември се околу 150 евра за мегават час.
Што предлага Брисел?
Ги сумираме предлозите на Европската комисија:
1. Интервенција во цените на пазарот на гас: многу договори за гас во Европа се индексирани на главната европска берза за гас (TTF), која повеќе не ги одразува точно цените на трансакциите на течен природен гас (LNG) во ЕУ, така што комисијата подготвува нов индекс за ЛНГ гас, кој треба да биде готов до март следната година. Во меѓувреме, комисијата предлага воспоставување на таканаречен механизам за ограничување на цените преку главната европска берза за гас (TTF), кој би се активирал кога е потребно.
„Механизмот за корекција на цените привремено би поставил динамичен ценовен лимит за трансакциите на TTF. Трансакции по цена повисока од динамичната граница нема да бидат дозволени на берзата TTF. Ова ќе помогне да се спречи екстремната нестабилност и прекумерните цени“, наведува Комисијата. Со цел да се ограничи прекумерната нестабилност на цените и да се спречат екстремни скокови на цените на пазарите на деривати, ова, исто така, предлага воведување на нов привремен ценовен „јака“ за интрадневно тргување, што би го одредувале берзите на деривати на ЕУ. „Овој механизам ќе ги заштити енергетските оператори од големите движења на цените во текот на денот“, сметаат тие.
2. Заедничка набавка на гас: комисијата предлага воведување на нови правни алатки за заедничка набавка на гас. Како што може да се разбере од пораката, комисијата би склучила договор со давател на услуги кој ќе ги проценува потребите за увоз и ќе бара понуди на пазарот. Притоа, Брисел предлага „задолжителна соработка на компаниите од земјите-членки за здружување на побарувачката на ЕУ за постигнување на најмалку 15 отсто од целите за полнење на нивните магацини“.
Според предлогот на комисијата, компаниите би можеле да формираат европски конзорциум за купување гас според правилата за конкуренција на ЕУ. „Заедничките набавки ќе им помогнат особено на помалите земји-членки и компании кои се во понеповолна позиција како купувачи да добијат пристап до количествата гас под подобри услови“, сметаат тие во Брисел.
3. Правила за солидарност: комисијата сака да подготви правила за солидарност меѓу земјите-членки во случај на недостиг на снабдување и, меѓу другото, предлага воспоставување механизам за распределба на гас за земјите-членки погодени од итни случаи за снабдување со гас. на регионално ниво или во ЕУ.
4. Прераспределба на пари за помош во плаќањето сметки: Комисијата предлага членовите да користат до 10 проценти од сите национални кохезиони фондови за периодот од 2014 до 2020 година за да ги решат последиците од актуелната енергетска криза за граѓаните и компаниите. вкупно 40 милијарди за сите земји.
Комисијата смета дека новите мерки ќе ја подобрат стабилноста на европските пазари на гас. Веќе овој месец најавуваат и ревизија на привремената кризна рамка за државна помош и ја оставаат отворена можноста да се воведат дополнителни мерки за ограничување на влијанието на високите цени на бензинот врз цената на струјата.
Колку брзо ќе стапат на сила мерките?
До сега, сегашните пазарни цени се доста ниски – според Блумберг поради полните магацини, а исто така и поради најавените мерки на ЕУ. Во Брисел сметаат дека новите најавени мерки испраќаат дополнителен сигнал на пазарите дека ЕУ е подобро подготвена за енергетската криза, што ќе ја намали нестабилноста на цените. Очекуваат членовите да го одобрат предлогот со квалификувано мнозинство и тој „наскоро“ да биде усвоен.
Во следните недели и месеци, според оценката на Брисел, ќе се забележат ефектите од намалувањето на потрошувачката, кое веќе ги достигна потребните 15 проценти на ниво на ЕУ во август и септември (не ја достигнавме целта во овие два месеци во Словенија) , а ценовното ограничување на производството на електрична енергија без гас исто така треба да почне да се покажува.
