Во мирно, сончево утро пристигнуваме на паркингот на базенот во предградието на Хелсинки. Тешко е всушност да се заклучи дека тука има базен. Единствен знак на активност е големата стаклена покривка, која наликува на многу скапа автобуска станица, со стаклени врати кои се отвораат кон скалите, пишува „Sky News“.
Но, немојте да бидете измамени од скромен почеток. Ова е уникатен базен и ни кажува речиси сè што треба да знаеме за тоа зошто Финска е загрижена за руската инвазија.
За почеток, тој се наоѓа под земја. Со многу добра причина, ѕидовите изгледаат како да се врежани во карпа – на 15 метри над капачот се наоѓа гранитна карпа. Скриени зад мрежата на главниот влез, како и долу во подрумот, се масивни безбедносни врати. Постои софистициран систем за филтрирање на воздухот, па дури и вентили за притисок кои можат да издржат силни експлозии.
Значи, ова не е обичен базен. За помалку од еден ден може да се исцеди и да се претвори во засолниште во кое може да се сместат речиси 4.000 луѓе.
Базен-засолниште од 1993 година
Овој базен-засолниште е изграден во 1993 година со двете намени. Хелсинки има уште неколку такви места – центри за одмор, социјални установи, па дури и патека за картинг, кои се изградени земајќи ја предвид потенцијалната катастрофа.
Во Јапонија, Исланд или Калифорнија, опасноста од природна катастрофа може да ја промени архитектурата. Овде во Финска знаат точно што е закана, а не е земјотрес или вулкан. Тоа е перспективата на руските војници да ја преминат границата или да истрелаат проектили.
Финците имаат културна меморија за тоа. Русија ги нападна за време на Зимската војна 1939/1940 година, потоа подоцна во Втората светска војна, а сеќавањата од тој конфликт се пренесуваат како предупредување дека на соседот не може да му се верува. Разговарајте со луѓето во Финска за Русија и Зимската војна во разговорот ќе се појави неколку пати.
Така тие се подготвуваат со децении. Хелсинки, град со околу 650.000 жители, во своите засолништа може да смести околу 900.000 луѓе. Станбените блокови, канцелариите и хотелите мора да имаат такви засолништа. За тоа не се размислувало премногу со децении, но сега, за прв пат по толку долго време, изгледаат навистина релевантни.
Финска е нервозна
Томи Раск работи во одделот за спасување на градот во Хелсинки, задолжен за плановите што да се направи ако се случи најлошото. Раск вели дека отсекогаш претпоставувал дека неговата работа ќе им помогне на идните генерации, но сега веќе не е сигурен. Тие планови сега изгледаат порелевантни отколку во било кој момент во неговата 25-годишна кариера.
Тој се надева дека Финска нема да биде целосно парализирана доколку се случи нешто несекојдневно, односно дека функционирањето на општеството ќе се одржи барем на одредено ниво. Тоа е многу силна изјава. Изгледа бизарно додека на неколку метри фински пензионери полека пливаат во базенот.
Сепак, Финска е нервозна. Финците и претходно беа претпазливи со Русија, а сега видоа што се случи во Украина и направија непријатни паралели. Не е ни чудо што Финска, по една деценија одбивање да потпише каков било воен сојуз, речиси сигурно ќе го започне процесот за влез во НАТО, истакнува „Sky News“.
Пекка Хаависто е фински министер за надворешни работи. Тој разбира зошто неговата нација изгледа вознемирено: „Финците се многу безбедносно ориентирани луѓе и кога ќе видат можни безбедносни закани, размислуваат за најлошото сценарио. Владата размислува за најлошото сценарио и се разговара за најлошото сценарио во парламентот“.
– Се надеваме дека тоа никогаш нема да се случи. Луѓето не сакаат војна и луѓето сакаат војната меѓу Украина и Русија да заврши, но во исто време тие се подготвени да ја одбранат сопствената земја. Мислам дека преовладува расположението во Финска – додава Хаависто.
Влез во НАТО
Што се однесува до тоа членство во НАТО, Хаависто нема да каже дека е неизбежно, но е се поблиску до потврда: „Финска отсекогаш ја разгледувала опцијата за влез во НАТО доколку се промени безбедносната ситуација во Европа. Тоа е потег за кој веројатно сме подготвени сега да го повлечеме“.
Новинарите на „Sky News“ ги обиколија продавниците за воена опрема „Varusteleka“, каде што продажбата драстично порасна по руската инвазија на Украина. Некои купуваат вреќи за спиење и прибор за прва помош, други нарачуваат панцири и борбени материјали.
Откако Финска ќе аплицира за членство во НАТО, се очекува уште едно зголемување на продажбата, благодарение на стравувањата од руска одмазда.
– Имаше кавги за кои луѓето мислеа дека никогаш нема да се случат. Русија е наш сосед и таа е во војна. Тешко е да се прифати – рече Елина Хаме, директорка за набавки на „Varusteleka“, додавајќи:
„И јас не го разбирам тоа многу добро. Можеби и клиентите не разбираат, но сакаат да дејствуваат. Тие сакаат да направат нешто за да почувствуваат дека можат да спречат лоши работи да се случат“.
Финска има воено искуство
На Финска не и недостасува воено искуство. Регрутирањето сè уште е животен факт за 18-годишниците овде, додека речиси милион луѓе се во резерва.
На стрелиштето на периферијата на градот, членовите на клубот вежбаат. Еден по еден пукаат куршуми од полуавтоматски пушки, криејќи се зад барикади и нишанат цели, а потоа трчаат напред за да спасат соборец и се враќаат во базата пред да испукаат уште неколку куршуми.
Макс Каар, исто така резервист, е еден од организаторите на вежбата. Тој вели дека во изминатите шест недели запишале повеќе членови отколку што може да се очекува за две години.
– Мислам дека лекцијата е да се подготвите, да бидете подготвени за сите можности и да направите сѐ за да се подготвите, тренирате и организирате. Треба да имате залихи во вашиот дом, во случај струја и вода да снема неколку дена или недели, така што би можеле да се грижат за себе и за своето семејство“, изјави Каар за „Sky News“.
Ова е реторика на страв, но и на решителност. И тоа потсетува токму на она што луѓето го зборуваа во Киев непосредно пред руската инвазија. Истиот вид на вознемиреност се измеша со националната гордост.
Реалноста е поинаква. Финска е членка на Европската унија и наскоро ќе поднесе барање за членство во НАТО. Таа е заштитена на начин на кој Украина не беше. Мали се шансите Русија всушност да ја нападне Финска. Но, тука постои загриженост, исто како што е со години. Се надеваат на најдоброто, но решително се подготвуваат за најлошото.
