Берлинскиот процес за Западен Балкан слави десетгодишнина. Во пресрет на главниот самит на 14 октомври, министрите за надворешни работи од тој формат се сретнаа во Берлин – и се обидоа да решат дел од проблемите во пресрет на прославата, пишува Дојче веле.
„Ова е работна конференција и ние работиме напорно за да обезбедиме дека за две недели овде во Берлин самитот на Берлинскиот процес нема да биде само славенички, каде славиме десет години од лансирањето на овој формат, туку и биде пресвртница, не само во однос на европските интеграции, туку и кога станува збор за економската соработка на земјите од Западен Балкан“, рече германската министерка за надворешни работи, Аналена Бербок, на отворањето на конференцијата за надворешни работи. министрите на земјите учеснички во Берлинскиот процес.
Пресудно дали за две недели ќе биде само роденден или пресврт, зависи од тоа дали ќе се постигне договор за спроведување на Централноевропскиот договор за слободна трговија (ЦЕФТА). Останува уште работа за да се постигне ова“, нејасно изјави шефот на германската дипломатија, пренесува ДВ.
Главната пречка – „не се дискутираше“
Главните пречки лежат во блокадата на увозот на стоки од Србија во Косово, поради што Бербок пред министерската конференција разговараше со министерот за надворешни работи на Србија, Марко Ѓуриќ и со претседателот на Косово, Вјоса Османи, кој престојува и во Берлин.
Министерката за надворешни работи на Косово, Доника Гервала-Шварц, пак, на новинарите пред конференцијата изјави дека за прашањето на ЦЕФТА „воопшто нема да се разговара денеска (во Берлин), туку за „имплементација на многу помали чекори кои не сепак се вкорени“.
„Не размислуваме“ за исклучување на Косово
Мануел Сарацин, специјален пратеник на германската влада и партиски колега на зелениот министер Бербок, во последните неколку недели по неколкуте неуспешни обиди во Приштина за отстранување на блокадата, алудираше на фактот дека берлинскиот процес може да продолжи и без Косово. Овој вторник, 1 октомври, во Берлин не се зборуваше за тоа.
„Никој не размислува за тоа и првпат го слушам“, рече австрискиот министер за надворешни работи Александар Шаленберг пред конференцијата во тесен круг новинари, одговарајќи на прашањето дали Косово ќе биде исфрлено од Берлинскиот процес доколку не се откажува од блокадата што го спречува спроведувањето на ЦЕФТА.
Хрватскиот министер за надворешни работи Гордан Грлиќ-Радман е меѓу оптимистите за ЦЕФТА договорот. „Колку што сум информиран, сите страни се согласиле за договорот и мислам дека е најдено добро решение за сите земји од Западен Балкан“, рече хрватскиот министер.
Неговиот колега од Босна и Херцеговина, Елмедин Конаковиќ вели дека е свесен за важноста на договорот, иако е внимателен со прогнозите. „Западен Балкан има голем проблем со одливот на мозоци. Луѓето ги напуштаат нашите земји, затоа треба да направиме нешто сериозно и многу брзо – всушност, да им дадеме можност да останат во нашите убави земји. И мислам дека деблокирањето на ЦЕФТА е навистина важен процес. Се надевам дека лидерите на Косово и Србија ќе бидат свесни за тоа“, рече Конаковиќ.
Заедничка декларација за заедничкиот пазар
Меѓутоа, во заедничката изјава на министрите за надворешни работи на земјите од Западен Балкан и членките на ЕУ кои од почетокот учествуваа во Берлинскиот процес (така знамето на Велика Британија, кое беше меѓу иницијаторите на тој проект, но веќе не е членка на ЕУ, сè уште е таму) – не се спомнуваат зборовите на ЦЕФТА.
Се зборува за договорени елементи кои треба да ја продлабочат регионалната соработка и да го промовираат Заедничкиот регионален пазар и добрососедските односи. Овие елементи ја вклучуваат мобилноста на науката, која особено се однесува на полесен пристап до академските институции во другите земји од регионот. Понатаму, регионалните стандарди за т.н скрининг процеси, што е дел од усогласувањето на инвестициската политика со стандардите на Европската Унија. Се споменува и декларацијата за истражување и пристап до иновативна инфраструктура.
На крајот, претставниците на „Западнобалканската шесторка“ свечено ја истакнаа својата посветеност на регионалната соработка и добрососедските односи, се во чест на десетгодишнината од Берлинскиот процес. Сето ова треба да се преточи во завршниот документ на главниот самит на Берлинскиот процес, кој за нешто помалку од две недели се одржува во главниот град на Германија.
Ветување од Солун
Без разлика на „економската природа“ на Берлинскиот процес, неговата заднина има длабоки политички корени, почнувајќи од познатото „солунско ветување“ од пред повеќе од дваесет години, па сè до промената на геостратешката ситуација по руската агресија врз Украина.
„Фактот дека влијанието на Русија врз делови од тој регион беше огромно и пред 24 февруари 2022 година, ја покажува важноста на овој процес. Сметаме дека е важно да се изберат страни и да не седиме на две столчиња и затоа во последните две години не само што го продолживме, туку и го интензивиравме берлинскиот процес“, рече шефот на германската дипломатија. Таа додаде дека Европската унија не е само економска заедница, туку и заедница која споделува вредности.
Иако во последните десет години имаше многу критики за Берлинскиот процес, т.е според министрите, не ја намалува целта на неговото постоење. „Мислам дека во овие десет години работа на Берлинскиот процес е постигнат голем напредок и покрај кризите што го зафатија не само регионот на Западен Балкан, туку и целиот свет“, изјави хрватскиот министер за надворешни работи Гордан Грлиќ-Радман пред почеток на министерската конференција во Берлин.
Отстранување на „сивите области“
„Берлинскиот процес всушност го прави нашиот регион постабилен и ова е навистина важно прашање на Западен Балкан во моментов. „Сè уште не го искористивме целиот потенцијал во Берлинскиот процес“, рече шефот на дипломатијата на Босна и Херцеговина, Конаковиќ, на маргините на конференцијата.
Неговиот германски колега нагласи дека целта за зајакнување на земјите од Западен Балкан преку берлинскиот процес е да се создаде стабилност преку намалување на ранливоста на структурите. „Мораме јасно да ставиме до знаење дека во Европа нема сиви зони каде што може да се интервенира однадвор“, рече Аналена Бербок.
Ова не се однесува само на Русија, како што утрото се дозна од австрискиот министер Шаленберг, туку и на активностите, особено економските, на некои други сили. „Зошто им дозволуваме на Кинезите таму да градат автопати“, се запраша Шаленберг.
Тие веднаш се враќаат во меморијата, не само на пр. Црногорските автопати, но и тоа што кинескиот конзорциум го доби тендерот за изградба на Пељешкиот мост во Хрватска (кој во тоа време веќе беше членка на ЕУ), а не австрискиот Страбаг, како што се надеваа во Виена.
