Во моментов во светот има десетици воени жаришта. Очите на светската јавност најмногу се насочени кон војната во Украина и Газа, додека воениот конфликт во Судан во голема мера се игнорира. Сите три од овие жаришта имаат едно нешто заедничко – нема индикации дека крвопролевањето таму ќе престане наскоро. Јелена Јуван, професорка на Факултетот за општествени науки во Љубљана, за Н1 коментира за актуелните случувања во овие воени жаришта и во кои фази е моментално состојбата на боиштата. Ја прашавме и дали тензиите меѓу Израел и Хезболах би можеле да отворат уште еден фронт на Блискиот Исток.
На 7 октомври ќе се одбележи една година од почетокот на војната во Газа, кога терористичката организација Хамас изврши брутален напад врз Израел. Израелските одбранбени сили веќе исто време спроведуваат одмазднички мерки.
Судирите меѓу Хамас и Израел однесоа повеќе од 41.000 животи меѓу Палестинците, главно цивили, вклучувајќи дури 16.000 деца, а бројот на ранети се приближува до 100.000. Од друга страна, израелската страна претрпе 1.400 жртви, од кои 1.200 загинаа во октомврискиот напад на Хамас.
Газа е целосно уништена за речиси една година борби, а Палестинците заробени во областа бегаат од еден во друг дел на енклавата. Иако преговорите за прекин на огнот започнаа во средината на август, постои мала надеж дека тоа ќе се случи, бидејќи лидерите на Хамас не се на бродот.
Според Јелена Јуван, професорка од Факултетот за општествени науки во Љубљана, можноста за прекин на огнот меѓу завојуваните страни во моментов е многу мала, бидејќи ситуацијата во Газа не се подобрува, а во некои области дури и се влошува. Обидите на меѓународната заедница или на некои земји, кои се обидоа да го убедат Израел да ја запре воената интервенција во Газа, беа целосно неуспешни, вели тој.
„Израел не е подготвен да се откаже од воената акција ниту за милиметар и ја продолжува својата политика на уништување на Газа и бришење на Палестинците. Ако можеме да кажеме дека Израел имаше право на самоодбрана по настаните од 7 октомври минатата година – терористичкиот напад на Хамас беше навистина ужасен – се чини дека Израел се повеќе го злоупотреби овој напад за конечна пресметка за палестинското прашање.
Според неа, израелските власти повеќе нема да можат да се повикуваат на фактот дека воената операција во Газа се одвива со цел да се спасат заробените израелски заложници, бидејќи веќе се покажало дека некои заложници ги загубиле животите, а некои биле ненамерно убиен за време на воената интервенција.
Ситуацијата во Газа е хаотична и тензична
Бројот на смртни случаи меѓу Палестинците се зголемува од месец во месец, хуманитарната криза во оваа област е една од најтешките, бидејќи доставата на хуманитарна помош до меѓународната заедница е многу тешка. Израел е тој што одредува што може да влезе во оваа енклава. Ситуацијата е хаотична и тензична, а конфликтот претставува отскочна даска за можна ескалација на конфликтите на поширокиот Блиски Исток.
„Примирјето во моментов е сосема нереално. Имаше обиди да се најде решение или да се склучи примирје во последните месеци, но во моментов нема. Преговорите се одвиваа без присуство на Хамас, што е сосема бесмислено, бидејќи двете страни мора да бидат присутни за успешни преговори. Тешко е да се преговара ако едната страна е исклучена од нив“, изјави Јелена Јуван за N1.
Таа самата гледа две можни решенија за овој конфликт, имено дека САД би ја повлекле својата безусловна поддршка за Израел или дека во Израел би имало внатрешно триење и граѓански немири кои би се побуниле против премиерот Бенјамин Нетанјаху. Евентуалното заминување на Нетанјаху од власт може да доведе до прекин на воената интервенција на израелската армија во Газа, но професорот Џуван засега ги смета за нереални двете можности.
„Во Израел, сепак, гледаме протести на цивилната јавност, кои се интензивираат. Но, сè повеќе ми се чини дека премиерот Нетанјаху е толку непоколеблив во својата намера да го заврши она што го замислил во Газа што ќе му биде многу тешко да се повлече од власта“, посочи таа.
Дали Либан е следната цел на израелската војска?
Уште од почетокот на воената интервенција на Израел во Газа, во конфликтот индиректно е вклучена и либанската шиитска терористичка организација Хезболах, која е финансирана од иранските власти. Хезболах и израелските сили пукаат меѓусебно главно во граничната област меѓу двете земји. На почетокот на неделата соопшти израелскиот премиер Нетанјаху
Ал „радикални промени“, а министерот за одбрана Јоав Галант дури ја спомна можноста за воена интервенција на израелските сили во Либан.
Не е познато дали најавите на Нетанјаху и Галант се поврзани со бројните експлозии на пејџери и рачни радија кои одекнаа во Либан во вторникот и средата, бидејќи Израел не ја презеде одговорноста за нападите. Според либанското министерство, нападот однел вкупно 37 животи, а повеќе од 3.500 луѓе биле повредени. Нападот првенствено бил насочен кон Хезболах, кој ги користел споменатите пејџери и радио станици за тајни комуникациски цели. Но, во нападите настрадаа и цивили, некои од нив загинаа, а многумина беа повредени, вклучително и деца.
На прашањето дали нападот врз членовите на Хезболах може да го отвори патот за отворање нов фронт на Блискиот Исток, Јелена Јуван одговори дека речиси сигурно можеме да очекуваме одмазднички одговор од ова шиитско движење. Прашање е дали тоа ќе биде само симболично лансирање ракети кои лесно ќе бидат пресретнати од израелската воздушна одбрана или ситуацијата ќе ескалира.
„Клучна ќе биде позицијата на Иран, кој и покрај сите обиди на Израел да го вовлече во војна, сè уште не подлегнал на тоа. Иран се обидува да го избегне ова и покрај бројните израелски провокации. Меѓутоа, се чини дека Израел сакаше да предизвика одговор од Хамас со овие напади или саботажа на пејџери и радио станици“, вели Џуван.
Меѓутоа, со овој напад израелските сили успеаја да демаскираат дел од луѓето кои учествуваа во оваа мрежа. Многу е очигледно дека пред нападот имало неколкумесечни подготовки, а се претпоставува и дека во подготовката или продукцијата на овие пејџери и радио станици биле вклучени и израелските безбедносни и разузнавачки служби, оценува Јуван. Истовремено, тој додава дека споменатиот напад ја отвора вратата за нов тип на хибридна војна, во која се користат сите методи и средства за постигнување на одредена цел.
„Можеби овој напад беше дел од некаква подготовка за можна воена офанзива во Либан. Треба да се земе предвид и дека израелската армија има отворен фронт во Газа, кој се уште е многу активен. Тој има многу работа таму. Од друга страна, израелската армија е една од најсилните и највештите во светот, па можеби ќе може да отвори уште еден фронт“.
оган и чад по гранатирањето Израелската армија во саботата го гранатираше јужен Либан, при што загинаа тројца спасувачи. (Фото: ПРОФИМЕДИЈА)
Војната во Украина се уште е многу далеку од крајот или мировните преговори
Војната во Украина трае повеќе од две и пол години. Според последните неофицијални податоци на британското разузнавање, бројот на загинати на руска страна веќе надмина 610.000, а на украинска страна има повеќе од 200.000 жртви. И покрај бројните повици од меѓународната заедница да се стави крај на конфликтот меѓу руската и украинската страна, крајот на војната се уште е далеку, смета Јелена Јуван.
„Конфликтот меѓу Русија и Украина во моментов е далеку од завршен. Дури и мировните преговори се уште се далеку. Со украинската офанзива на руска територија, оваа војна доби нов пресврт или аспект, но повторно не пресврт каков што сакаа украинските власти. Во Киев тврдат дека биле успешни, но тоа не го постигнале, со окупирање на руски територии на крајот би можеле да ги заменат овие територии со окупирани украински територии. Но, тоа беше силен фактор на изненадување“, оценува Јуван.
Во исто време, таа додаде дека украинските власти најверојатно очекувале дека со инвазијата на Русија ќе ги ослабат руските трупи на фронтовите во источна Украина, што на крајот не се случи, бидејќи руските војници дојдоа од другите делови на Русија за да го бранат Курск. регионот, а не оние кои се борат во Украина.
Дури и желбата на Украина Западот да и дозволи да користи ракети со долг дострел насочени кон руски територии, веројатно нема да го промени текот на војната. Џуван предупреди дека овие проектили не треба да бидат толку многу што значително ќе го променат односот на силите во овој конфликт. Излезот од оваа криза таа самата го гледа главно во тоа што некој меѓународен авторитет или шеф на државата би извршил притисок врз рускиот претседател Владимир Путин и украинскиот претседател Володимир Зеленски да започнат преговори.
„Се додека двете страни тврдоглаво инсистираат на своето, нема решение. Во смисла на прекин на непријателствата“, смета и тој и додава дека Путин ќе истрае во оваа војна до крај. Главно заради негово добро ставот дека ништо друго освен победа во оваа војна не му е прифатливо.
Најигнорираниот конфликт во светот
Војна беснее и на африканскиот континент. Во регионот Сахел, каде има многу жаришта на војна, во Судан беснеат најкрвавите конфликти. Таму, минатиот април се случи тешко крвопролевање во главниот град Картум, бидејќи генералот на армијата (САФ) Абдел Фатах ал Бурхан и генералот на паравоените сили за брза поддршка (РСФ) Мохамед Хамдан Дагал се борат за превласт во земјата. Многу локални милиции сè уште се борат на двете страни.
Поради војните во Украина и Газа, суданскиот конфликт е речиси целосно игнориран или заборавен, иако таму се случува голема катастрофа. Официјалните бројки за бројот на загинатите се непрецизни, според некои проценки, повеќе од 20.000 луѓе веќе загинале, а се вели дека повеќе од 12 милиони луѓе ги напуштиле своите домови поради беснеечката војна. Заедно со најтешката бегалска криза во оваа африканска земја, тука е и најтешката глад во историјата на земјата, како резултат на која бројот на загинати во земјата продолжува да расте. Покрај сите наведени непогоди, земјава ја погодија и силни поплави, а се шири и епидемија на колера.
„Африканските земји не се економски суперсили, особено оние во кои моментално беснеат војни. Тие не влијаат на глобалната економија, не влијаат на глобалното производство на нафта. Од наша перспектива, тие се помалку важни и затоа никој не се однесува со нив на ист начин како, на пример, Украина и Газа“, рече таа.
Судири во Судан Фото: REUTERS/Mohamed Nureldin Abdallah
Но, како што рече, судирите во оваа област се многу крвави и трагични, бидејќи има многу цивилни жртви, а хуманитарната криза расте. „Употребата на воена сила во оваа трагедија е само еден од факторите на страдањето. Има лоши услови за живот како последица на климатските промени, земјата нема природни ресурси, вода, храна, а нема здравствен систем. Станува збор за кумулативни ефекти на многу фактори, од кои военото насилство е само еден од нив“, истакна Јуван.
Словенија, која во септември го презеде едномесечното претседавање со Советот за безбедност на ОН, во овој период во Њујорк ќе ги фокусира дискусиите и за Судан. Военото жариште во Судан ќе биде една од клучните теми на централниот настан за време на словенечкото претседателство – отворена дебата на високо ниво насловена Лидерство за мир, со која на 25 септември ќе претседава премиерот Роберт Голоб.
Пред само неколку дена, Советот за безбедност на ОН ги продолжи за една година санкциите против Судан, кои беа воведени во 2005 година и вклучуваат, покрај ембаргото за оружје, забрани за патување и замрзнување на имот.
Според Јелена Џуван, меѓународните посредници досега биле неефикасни во ставањето крај на конфликтите во африканскиот регион Сахелија. „Тука се занимаваме со различни конфликти од оние што ги гледаме во Украина или во Газа. Станува збор за етнички или племенски спорови, несогласувања. Во Африка, државен удар е убедливо најчестиот облик на промена на моќта. Кај нас тоа се избори и таму често се менува власта со државен удар“, додаде Јуван.
