„Водев истраги 15 години пред војната и секогаш беше тешко и ризично. Но, мислам дека сега е полошо за новинарите“, изјави за политичкиот магазин Политико, украинскиот репортер Јуриј Николов, уредник и ко-основач на антикорупцискиот истражен проект Наши Гроши (Наши пари).
„Тие (властите) користат различни тактики за заплашување за да се обидат да ги одвратат новинарите, а потоа, се разбира, секогаш можат да се заканат дека ќе ве испратат на првите линии“, додаде тој.
Минатата година Николов објави неколку стории за наводна корупција во украинската војска. Фокусот на неговата презентација беше ставен на набавките на одбраната и на надуените цени на храната и угостителските услуги за војниците во земјата – тој откри дека на добавувачите им е дозволено да наплатуваат трипати од просечната цена на државата за храна.
Политико забележува дека револуционерната истрага на Никол за сомнителните набавки предизвика негодување во јавноста и доведе до оставка на заменик-министерот за одбрана на земјата. Тоа придонесе и за оставката на тогашниот министер за одбрана Олексеј Резников подоцна во годината.
Но, и покрај сè, Николов тврди дека застрашувачкиот притисок врз украинските истражувачки новинари само расте – и покрај изјавата на украинскиот претседател Володимир Зеленски во јануари дека „секој притисок врз новинарите е неприфатлив“.
Николов е цел на малтретирање и осуда на социјалните мрежи откако ги објави своите стории, при што притисокот главно доаѓа од анонимни владини поддржувачи кои ја доведуваат во прашање неговата лојалност.
Во јануари годинава, заплашувањето отиде чекор подалеку кога „дојдоа две маскирани лица и тропнаа на вратата од мојот стан“, рече тој.
Ја исплашиле неговата болна мајка, која во тој момент била сама во станот и ја излепиле вратата со пораки во кои го обвинуваат дека е предавник, провокатор и дезертер.
Според Николов, медиумите продолжуваат да бидат опструирани, попречувани и притисоци на различни начини. Новинарите брзо се наоѓаат на провладините Телеграмски канали каде што се нарекуваат руски агенти и непријатели на Украина. „Овие канали се многу блиску до канцеларијата на претседателот“, тврди тој.
Но, постојат уште поголеми ризици.
Николов за Политико изјави дека познава новинар кој доброволно се пријавил на почетокот на руската инвазија на земјата и се вработил во информативната единица како координатор за печатот. Таа позиција му даде можност да ги објави своите дела во најчитаните украински изданија, но една од неговите колумни „не им се допадна на луѓето од власта, па беше префрлен во борбена единица. Тој беше во опасност да биде распореден во Авдивка“, рече тој. „Не направивме галама за тоа, затоа што да го правевме, сигурно ќе го пратеше таму.
Николов е загрижен и што некои новинари и медиуми се цензурираат себеси, гледајќи го патриотизмот како предност во новинарството.
Политико посочува дека на некој начин во Украина е врежана корупцијата, која скапо ја чини земјата откако стана независна во 1991 година.
Корупцијата го достигна врвот за време на мандатот на Виктор Јанукович, чиј мандат траеше од 2010 година до неговото соборување во 2014 година, а се карактеризираше со кражба, мито, корупција во јавните набавки и местење на цените на енергијата во индустриски размери. Се проценува дека неговата влада проневерила дури 37 милијарди долари – иако првата влада по револуцијата на Мајдан тврдеше дека тоа можело да изнесува дури 100 милијарди долари.
Николов смета дека оттогаш корупцијата многу се намалила, но, како и другите, смета дека тактиката на заплашување што се користи против новинарите потсетува на ерата на Јанукович.
Цените на залихите на храна во Министерството за одбрана сега се драстично пониски, но Николов тврди дека одговорните се уште се вградени во бирократијата на министерството. „Цените можеби се намалени, но мафијата не е истисната, а тие само ја чекаат својата шанса“, рече тој.
Другите кои внимателно ги следат антикорупциските напори се согласуваат дека работите се подобрија по соборувањето на Јанукович и дека е постигнат напредок за време на претседателствувањето на Петро Порошенко и откако Зеленски ја презеде функцијата.
Во извештајот од 2018 година на Институтот за економски истражувања и консалтинг со политики со седиште во Киев, се вели дека реформите – вклучувајќи потранспарентни јавни набавки и дерегулација на енергетскиот сектор – ја намалиле големата корупција за околу 6 милијарди долари, што е околу 6 отсто од БДП на Украина. Според овој извештај, и неформалната економија паднала од околу 43 отсто од БДП во 2014 година на 33 отсто на крајот на 2017 година.
Политико заклучува дека помогнало воведувањето на ПроЗоро, транспарентен електронски систем за јавни набавки, како и новиот Висок антикорупциски суд, кој работи непречено и од 2019 година осуди 157 државни службеници за корупција.
