Србија би сакала да ги избрише 3 и 4 мај од годинешниот календар поради две масовни убиства во основно училиште и села во близина на Белград, а опозицијата на 17 декември поради спорната победа на владејачката партија на изборите. Годината ја одбележа вообичаеното застој во евроинтеграциите и без напредок во нормализацијата на односите со Косово, пишува Хина.
Како што е наведено, трагедиите со масовните убиства на почетокот на мај во едно белградско училиште, како и во две села во близина на главниот град оставија длабок впечаток на морално пропаднатото српско општество и ја одбележаа 2023 година посилно од сите економски и политички настани и процеси во земјата и регионалните и меѓународните односи.
Крајот на годината, посочува Хина, е обележан со секојдневни протести во постизборната криза која секако ќе се прелее во 2024 година, со барања за прегласување на изборите, прво во Белград, каде опозицијата смета дека е украдена. со бројни манипулации и злоупотреби, регистрирани и следени од странски набљудувачи.
„Србија и покрај скромниот напредок во процесот на евроинтеграциите и подготовката за отворање одредени кластери во преговорите за членство во Европската унија, сепак се држи далеку од лобито на ЕУ. Состојбата со Косово, проткаена со инциденти и кризи со години, не оди кон решение кое би ги задоволило двете страни, но не оди ниту Европската Унија, која како ментор во преговорите и со поддршка на САД е обидувајќи се да ги приближи позициите на Белград и Приштина“, пишува хрватската новинска агенција.
Две невидени трагедии
Трети мај ќе остане со црни букви во поновата историја, кога 13-годишен ученик во основно училиште во Белград со пиштолот на својот татко уби училишен чувар и осум ученици, а рани наставник и уште шестмина. Подоцна почина уште едно девојче, десеттата жртва.
Само еден ден подоцна, во бесен напад со автоматска пушка, 21-годишен маж уби девет и рани 13 лица, главно млади луѓе, во две села во близина на Белград, се сеќава Хина.
Тие две масовни убиства предизвикаа бран граѓански протести во Србија против насилството, на кои повика проевропската опозиција. Во следните месеци, десетици илјади луѓе на улиците на Белград и градовите ширум Србија побараа да се спречи насилството во јавниот простор, политиката и медиумите, оставка на шефот на полицијата, државната и безбедносната служба (БИА). како и да се укинат реалните шоуа во електронските медиуми блиски до власта.
Според информациите, државата покренала акција за предавање и одземање на нелегалното оружје, формирана е Комисија за борба против врсничкото насилство, воведен е дополнителен полициски надзор во училиштата, а се интензивирала и работата на психолози и педагози со децата.
Во двомесечната операција за разоружување на полицијата и се предадени повеќе од 82.000 парчиња разновидно оружје, околу 26.000 мини и експлозивни направи, како и повеќе од 4.200.000 парчиња муниција од различен калибар.
Родителите на убиените ученици барале училиштето „Владислав Рибникар“ да се претвори во меморијален центар, но се уште не наишле на разбирање од државните институции, пишува Хина.
Избори, како и обично, предвремени и спорни
Во 2023 година, како и претходната година, Србија излезе на предвремени избори, вообичаени за повеќе од една деценија на владата на СНС, која по правило ги користеше за да го задржи својот политички рејтинг, надвор од редовниот изборен календар, пренесува Хина.
Изборите оваа година дојдоа во време на притисок од ЕУ и меѓународната заедница Србија да се врати на дијалогот со Косово и да го прифати планот на ЕУ за нормализација на односите, кој го поддржуваат и САД.
Во исто време, нивото на незадоволство во општеството растеше од месец во месец, поттикнато од насилството на јавниот простор, фалење со владејачката партија и бројни афери поврзани со функционери на СНС и јавни личности блиски до нив и луѓе поврзани со институции, за кои , по правило недостигаше соодветна судска и политичка реакција – од истраги и гонење до смена од должност, вели Хина.
Сето тоа, како што беше посочено, беше проследено со целосна политичка и медиумска доминација на актуелниот шеф на државата, Александар Вучиќ, кој со пречестите агресивни телевизиски настапи – особено на крајот од изборната кампања – се обидуваше да ја претстави СНС и себеси. како клучна фигура и единствени борци за иднината на државата.
Српската напредна партија (СНС) прогласи „апсолутна победа“ во изборната ноќ, државното изборно тело следниот ден објави дека СНС освоила 46,72% од гласовите, со тесна победа во Белград, каде опозицијата верува дека победила, но дека е украдена со бројни злоупотреби.
Коалицијата на левиот центар Србија против насилството беше втора на изборите со 23,56 отсто од гласовите, а трета Социјалистичката партија на Србија (6,56 отсто).
Старите набљудувачи истакнаа дека кампањата за изборите, иако тој не беше кандидат, ја одбележа доминацијата на Вучиќ, која заедно со нелојалната конкуренција, пристрасните медиуми.
Водењето на гласачите од Република Српска, миграцијата на гласачите и бројни други нерегуларности, придонесоа за нееднакви изборни услови, наведува хрватската агенција за печат.
Опозицијата бара повторување на изборите, а предлогот на меѓународните набљудувачи е Србија да прифати меѓународна помош за решавање на актуелната криза и дека најдобро е сите партии да ги повторат изборите во Белград.
И покрај скромниот напредок во процесот на евроинтеграциите и подготовката за отворање на одредени кластери во преговорите за членство во ЕУ, Србија се уште се држи далеку од евроблокот и на црвената линија што Брисел ја повлече кон Белград, пишува Хина.
Ниту Брисел, ниту Белград не можат да бидат задоволни од напредокот во процесот на евроинтеграциите во текот на 2023 година, иако српското раководство пред домашната јавност се пофали со некои точки во извештајот на ЕК кои укажуваат на напредок.
Сепак, како што истакнуваат, во годишниот извештај на ЕК, Србија добила лоши оценки во клучните поглавја 23 и 24 за владеење на правото. Беше истакнато дека Белград не се приклучи кон меѓународните санкции против Русија и не го затвори просторот за странско мешање, а на внатрешен план се уште има слаб надзор на јавните институции, со манипулации со информации и прогон на новинари, како и постојан притисок врз властите против несимпатичните медиуми.
Забелешките на ЕК се однесуваат и на немањето напредок во нормализацијата на односите со Косово. Белград предизвика фрустрации во Брисел со политичкото „совпаѓање“ со планот на ЕУ за Косово од февруари и анексот прифатен во Охрид еден месец подоцна.
Србија одбива да ги спроведе сите делови од договорот, особено оној во кој се вели дека нема да го блокира членството на Косово во ОН, додека Косово останува на ставот дека е постигнат договор за основниот договор за нормализација и дека планот за негова имплементација де факто значи дека Србија го призна Косово, но дека Белград „бега од потпишување на договорот“. Без напредок од двете страни во дијалогот за нормализација, ниту Белград, ниту Приштина не можат да сметаат на напредок во евроинтеграциите, јасно е наведено во Брисел, пренесе Хина.
Сепак, договорот сè уште е во ќор-сокак, каде што беше дополнително зацементиран со вооружениот инцидент во селото Бањска на северот на Косово во септември, кога еден полицаец и тројца напаѓачи беа убиени во конфликт меѓу паравоена група Срби и косовската полиција, а неколкумина беа уапсени, се сеќава тој.
Одговорноста за нападот ја презеде Милан Радоичиќ, еден од лидерите на најсилната партија на косовските Срби и сестринската партија СНС – Српска листа, која ја поддржува официјален Белград. И покрај притисокот од Брисел и Вашингтон да се расчистат работите, обвинението против Радоичиќ се уште не е покренато, па судскиот исход е далеку.
Ниту Србија во 2023 година не беше имуна на негативните инфлациски движења. Од највисоката стапка од 16,2 отсто во март, инфлацијата сепак падна на осум отсто во октомври. Спротивно на официјалните податоци за падот на цените, граѓаните продолжуваат да негодуваат со тоа што плаќаат значително повисоки сметки за основните намирници во продавниците. како и за струја и комунални услуги, вели Хина.
Во текот на годината, државата во неколку наврати делеше помош за пензионери, студенти, ученици и корисници на социјална помош, а започна и популистичка кампања со прилагодување на цените за најсиромашните слоеви од населението, пишува Хина.
Во таа кампања, шефот на државата Александар Вучиќ лично го промовираше поевтинувањето на Париз и корпите со дневни потреби во директни ТВ преноси, што предизвика потсмев во Србија и во медиумите ширум регионот, истакнува агенцијата.
Економистите и аналитичарите истовремено предупредија дека мерките за државна помош се само нов бран на задолжување, кој дополнително ќе ја преплави државната каса во иднина.
Во исто време, јавниот долг на државата, според податоците од октомври, изнесува 35,2 милијарди евра и е речиси двојно зголемен во однос на 17,7 милијарди колку што беше кога Српската напредна партија на Вучиќ ја презеде власта во Србија, пишува Хина.
Регионалните и билатералните односи со соседите не напредуваа подалеку од состојбата во претходните години. Ова особено се однесува на Хрватска, бидејќи годината беше одбележана со дипломатски тобоган со меѓусебно протерување на високи дипломати, пишува Хина.
Прво, Белград на крајот на ноември го прогласи за непожелен првиот секретар на хрватскиот амбасадор Хрвој Шнајдер, на што реагираше Загреб со протерување на конзулот и српскиот амбасадор Петар Новаковиќ.
Хрватска возврати и соодветно одговори на српското протерување на хрватскиот дипломат, изјави премиерот Андреј Пленковиќ, предупредувајќи дека таквите потези не придонесуваат за довербата и соработката меѓу Загреб и Белград.
Официјален Белград продолжи да одржува добри односи со Република Српска во турбуленциите што ги имаат властите на тој ентитет на ниво на БиХ, а претседателот на РС Милорад Додик е чест и добредојден гостин во Србија, јави Хина.
Србија продолжува да има особено добри односи со својот северен сосед Унгарија, „најдобри досега“. Со Бугарија со донација на ЕУ од 46,9 милиони евра и поволен заем од ЕИБ отвори гасен интерконектор кој ќе обезбеди снабдување и понатамошна дистрибуција на гас од Азербејџан до Европа.
Активностите во регионалната иницијатива Отворен Балкан, која Србија ја започна со владите на Северна Македонија и Албанија, продолжија.
