Воздухот во Сараево утрово повторно меѓу најзагадените во светот. Индексот на (лош) квалитет на воздухот беше 350. Концентрацијата на PM2,5 е 60 пати поголема од вредноста на упатствата на Светската здравствена организација за квалитетот на воздухот.
Во дванаесеттиот и првиот месец има во просек по 32 дена магла, изјави професорот по географија Ведран Зубиќ. Тој забележува дека географската положба на Сараево, областа на сливот и околните планини не дозволуваат хоризонтално движење на воздухот.
„Да немаше згради, да беше ведро, ноќе ќе дува источен ветер од 20-25 км/ч низ Милјак, што ќе беше доволно да се расчисти маглата. Тоа е природна појава висока до 700-750 метри“, вели Зубиќ.
Но, наместо нормални честички прашина, ние произведуваме загадувачи на воздухот, загадувачи, објаснува професорот.
„Изворите на енергија не ни се добри, па во воздухот се ослободува сулфур диоксид кој во комбинација со водена пареа создава сулфидна киселина. Имате цела серија на тешки метали кои се задржуваат во атмосферата кратко време, поради нивната специфична тежина брзо паѓаат во педосферата и хидросферата. Секој пат кога некој ќе каже дека опасноста од загадување е завршена, тој е крајно погрешен. Само што се пресели во друг географски комплекс“, рече Зубиќ.
Тој објаснува дека дождот е многу посмртоносен од воздухот што го дишеме. Причината е што се спушта во педосферата и хидросферата.
„Дождот ни создава секундарен проблем, бидејќи дополнително ќе ја загади нашата педосфера од која расте се што јадеме, хидросферата од која пиеме вода и долгорочно ќе создаде проблем. Најмал проблем е што смрди, најмал проблем е физичко-механичкото загадување, биохемиското загадување е она што ни прави проблеми. Ако продолжи вака, се плашам дека во следните две-три децении Сараево нема да стане град во кој метаболички е невозможно да се опстане. Ова нема да ни го решат Европската унија и НАТО пактот, ова ќе треба да го решиме“, рече професорот по географија.
Проблемот, како што наведува, започнал во 50-тите и 60-тите години на минатиот век, при изградбата на населбите во кантонот Сараево.
„Во моментот кога почнаа да се градат фавелите во Сараево, започнаа проблемите. Тоа се населби без сериозна урбана инфраструктура. Дозволи за градба добивале разни луѓе, а општинските совети се обидувале да го претворат, на пример, земјоделското во градежно со кревање раце. Можеби зградата изгледа убаво, но вистината е дека таа зграда не може да функционира затоа што не сте решиле ниту еден аспект, ниту водоводот, ниту канализацијата, ниту паркингот, ниту сообраќајот во мирување и на крајот на краиштата. дури ни изворот на енергија“.
Неопходно е да се учи од други примери. Како што наведува, проблемот со кој моментално се соочува Сараево е веќе решен од многу европски градови. Виена, Копенхаген, Лондон се само некои од нив.
„По Втората светска војна, четиринаесет илјади луѓе загинаа во Лондон за неколку месеци и тие го решија тој проблем. Во Копенхаген не смеете да изградите зграда повисока од шест ката. Париз ја реши градската сообраќајна инфраструктура, во моментот кога загадувањето е малку над педесет (кај нас е десет пати поголемо), тогаш добивате бесплатни карти за градски превоз, но тоа значи дека не можете да користите приватни автомобили. Мора да ја решите енергетската база во Сараево“, вели Зубиќ.
Решението е забрана за употреба на јаглен, како еден од најголемите загадувачи и драстично намалување на бројот на автомобили. Наместо двесте илјади автомобили, доволни се осумдесет илјади, вели професорот по географија. Доколку Сараево не е енергично организирано на поинаков начин, прогнозите не се воопшто добри.
„Создадовме загадувачи на воздухот, аерозагадување, ПМ честички кои се нездрави. Во следните 30 години ќе имаме такви еволутивни, генетски, метаболички промени што овде ќе имаме респираторни зомби. Прашање е колку ќе се зголеми смртноста“, заклучува професорот Зубиќ.
