Северна Македонија се обврза да започне и приоритетно да ги спроведе уставните измени со цел во Уставот да ги вклучи и граѓаните кои живеат во границите на државата и кои се дел од други народи, со што земјата ќе се потврди како добар пример за мултиетничко општество, се наведува во Извештајот на Европската комисија за напредокот на земјава во кој МИА имаше увид.
„По првата Меѓувладина конференција за процесот на преговори за пристапување во ЕУ со Северна Македонија во јули 2022 година, аналитичкото испитување на правото на ЕУ (скринингот) напредуваше непречено. Северна Македонија активно се вклучи и покажа високо ниво на посветеност за време на процесот на скрининг. Извештајот за скрининг за Кластерот 1 – ‘Основи’ беше претставен на Советот во јули 2023 година“, се наведува во документот.
ЕК посочува дека со нетрпение очекува брзо и решително следење на скрининг извештајот за Кластерот 1, вклучително и во однос на патоказите на земјата во согласност со Рамката за преговори со цел да се отвори првиот Кластер до крајот на оваа година.
Во Извештајот се наведува дека како земја која преговара со ЕУ, Северна Македонија треба да ги спроведе реформите поврзани со членство во Унијата, вклучително и во областите на судството, борбата против корупцијата и организираниот криминал, реформите во јавната администрација и управувањето со јавните финансии и јавната набавка.
Во документот се посочува дека властите во земјава постојано изјавуваат дека пристапот во ЕУ останува нивна стратешка цел, но некои чекори како измените во Кривичниот законик, кои се однесуваат на голем број случаи на корупција на високо ниво, предизвикаа сериозна загриженост.
„Зајакнувањето на довербата во правосудниот систем и несмаленото справување со корупцијата, вклучително и преку истрага, гонење и конечни пресуди за случаите на корупција на високо ниво е од клучно значење“, се додава во документот.
Според ЕК, земјата продолжи целосно да се усогласува со сите одлуки на заедничката надворешна и безбедносна политика на ЕУ по руската агресија врз Украина, а придонесе и во справувањето со миграциските текови кон ЕУ преку соработка за реализација на Акцискиот план на ЕУ за Западен Балкан.
Процесот на преговори за пристапување на Северна Македонија во ЕУ бара широк консензус од главните политички партии, кои треба да се вклучат во конструктивна и инклузивна политичка дебата за да се зајакне улогата на Парламентот, се посочува во Извештајот на Европската комисија за напредокот на земјава во делот на политичките критериуми.
ЕК оценува дека работата на Парламентот беше нарушена со политичка поларизација, која дополнително се продлабочи, одложувајќи го усвојувањето на многу реформски закони и важни именувања.
„Во некои случаи има прекумерна, а понекогаш и несоодветна употреба на брзите процедури и на процедурата за „европско знаменце, поради недостигот на консултации и лошо планирање на законодавниот календар. ‘Европското знаменце’ треба да се користи кога е директно поврзано со усвојувањето на закони чија главна цел е усогласување со правото на ЕУ, а не за кратење на јавната дебата за важни прашања“, се потенцира во извештајот.
Според Комисијата, партиите не треба да штедат напори за исполнување на задоцнетите внатрешни реформи кои датираат од третиот круг на „Дијалогот Жан Моне“ на почетокот на 2020 година, а потребна е и брза имплементација на препораките од Групата држави против корупција за да се зголеми транспарентноста на финансирањето на политичките партии.
„Работата продолжи на утврдување кривична одговорност за оние кои оркестрирале или извршиле насилство при упадот врз Парламентот на 27 април 2017“, наведува Комисијата, посочувајќи дека Парламентот треба да обезбеди навремено разгледување на законските извештаи што му ги испраќаат државните агенции и органи, додавајќи дека земјата треба да го зајакне својот капацитет за парламентарен надзор над разузнавачките служби.
ЕК смета дека генерално, правната рамка останува соодветна за одржување на демократски избори во Северна Македонија.
„Сепак, не беше постигнат напредок за решавање и имплементација на вонредните препораки од Канцеларијата за демократски институции и човекови права на ОБСЕ (ОДИХР) и Венецијанската комисија. Како што постојано беше споменато во претходните извештаи, изборното законодавство треба сеопфатно да се ревидира за да се решат недоследностите на навремен, инклузивен и транспарентен начин“, се додава во документот.
Според ЕК, Северна Македонија останува умерено подготвена во однос на реформите во јавната администрација и постигнат е ограничен напредок со усвојувањето на новата стратегија за реформа на јавната администрација и придружниот акционен план во јули 2023 година.
„И покрај тоа што процесот започна пред пет години, земјата сѐ уште не ја усвои ревидираната законска рамка за управување со човечки ресурси, кој ги вклучува ревидираниот Закон за административни службеници, Законот за вработените во јавниот сектор и новите законски одредби за менаџмент на највисоко ниво. Новата рамка треба да го подобри управувањето со човечките ресурси низ администрацијата и да помогне да се обезбедат вработувања, унапредувања и отпуштања врз основа на заслуги на сите нивоа, вклучително и високото раководство. Законодавството сѐ уште не ги прифатило препораките на Државната комисија за спречување на корупцијата за непотизам и политичко влијание при регрутирањето на вработените во јавниот сектор и при назначувањето членови на надзорните и управните одбори. Подобрувањата во отчетноста во јавната администрација се поткопани со неусвојувањето на новиот Закон за државна организација. Тековни се напорите за подобрување на испораката на услуги за граѓаните и бизнисите“, смета Комисијата.
Според ЕК, невладиниот сектор генерално работи во поволно опкружување, но потребно е вклучување на граѓанското општество во приоритетните области и консултативни активности и тоа да игра важна улога во реформскиот процес.
При презентацијата на пакетот извештаи за напредокот на земјите кандидати за членство, претседателката на ЕК Урсула Фон дер Лајен денеска на прес-конференцијата во Брисел истакна дека политиката на проширувањето е од витално значење за ЕУ.
– Ова е мојата главна порака уште од почетокот на мојот мандат. Европа да стане комплетна е наша историска задача – порача Фон дер Лајен при презентацијата на пакетот за проширување со извештаите за напредокот на кандидатите за членство во ЕУ за 2023 година, кој ги опфаќа шесте земји од Западен Балкан – Северна Македонија, Албанија, Босна и Херцеговина, Косово, Србија и Црна Гора, потоа Грузија, Молдавија, Украина, како и Турција.
Таа посочи дека граѓаните на земјите кои сакаат да ѝ се приклучат на ЕУ се Европејци, исто како оние на денешната Унија.
– Сите знаеме дека, географијата, историјата и заедничките вредности нѐ поврзуваат, затоа комплетирањето на нашата Унијата, исто така има силна економска, политичка и геополитичка логика. Ако се погледне историјата на последните рунди на проширување тие ни покажаа дека има огромни бенефити за земјите кои ни се приклучија, како и за самата ЕУ, значи во основа сите сме победници. Членството значи пристап до четирите слободи – пристап до единствениот европски пазар, граѓаните можат да патуваат, бизнисите имаат нови пазари и сето ова е можна придобивка што ја зголемува стабилноста и просперитетот на овие земји – рече Фон дер Лајен.
Претседателката на ЕК посочи и дека проширувањето е исто така инвестиција во безбедност на ЕУ, бидејќи интегрирањето нови членки ќе ги заштити од странски мешања и го стабилизира европското соседство.
– Во време кога гледаме дека се доведуваат во прашање основите на функционирање на меѓународниот поредок, секако дека поголема и посилна ЕУ ни дава посилен глас во светот. Затоа да сумирам, проширувањето е единствена можност за земјите кои ѝ се придружуваат на Унијата и за нас, тоа е поттик за мир и просперитет што ја прави нашата Унија толку посебна – порача Фон дер Лајен.
Целиот извештај на Европската комисија може да се прочита на следниов линк:
https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/en/qanda_23_5627
