Започна пред 20 години со огромна вратоврска што ја опкружуваше Римската Арена во Пула. Подоцна, 18 октомври се воспостави како Ден на вратоврската. Само, дали вратоврската навистина е од Хрватска?
За институцијата „Academia Cravatica“ од Загреб, која, како што пишува на својата веб-страница, е посветена на проучувањето, зачувувањето и унапредувањето на вратоврската како хрватско и светско наследство, нема дилема: вратоврската потекнува од Хрватска.
Се тврди дека хрватските војници во знак на признание носеле шал околу вратот, кој потоа, од 17 век, почнал да ја освојува Европа. Се вели дека тоа парче ткаенина било особено популарно во Франција. Во францускиот збор „cravate“ може да се види зборот „Croatie“ (Хрватска).
Но, не е толку едноставно, вели Андреа Франсен, кустос на Швајцарскиот национален музеј во Цирих, каде во 2014 година беше поставена голема изложба на оваа тема.
„Нашето истражување тогаш покажа дека потеклото на вратоврската и неговото значење до денес не се целосно разјаснети“, предупредува Френсен.
Светскиот ден на вратоврската основан во Пула
Од една страна, претходник на вратоврската беше јаката.
„Капакот на рамената, главно од фин лен, беше прицврстен со врвки кои често имаа специјално украсени реси. Затоа, можно е вратоврската да се развила како продолжение на тие реси.
Од друга страна, првите трендсетерки во однос на вратоврските можеле да бидат римски легионери, забележува Швајцарката. Тие војници носеле шамија наречена „Фокале“ која ги штитела од студот. Френсен не потсетува дека воената облека и модата отсекогаш меѓусебно се инспирирале – што нè враќа кај хрватските војници.
Во секој случај, на 18 октомври 2003 година, Хрватите тргнаа во офанзива и со огромна црвена вратоврска ја опколија Римската Арена во Пула. Од таа акција се роди Светскиот ден на вратоврската.
Денес те прашуваат: „Одиш ли на погреб?
На вратоврската, која се етаблира во својата денешна форма во 19 век, навистина и треба поддршка. Затоа што се помалку се носи. Уште од 1960-тите во Германија беше незамисливо некој да дојде во театар или ресторан без вратоврска. А денес? „Денес се прилично изненадени и ве прашуваат: „Дали нешто и се случи на баба ти, ќе одиш ли на погреб?“, вели Јан Мезен, кој заедно со неговата сестра Барбара ги води компаниите „Аскот“, „Хемли“ и „Шарц“. & Co”. .
Имаат заедничко седиште во Крефелд – денес се последните производители на вратоврски од некогашните неколку стотици во т.н. „градот на кадифето и свилата“, како што се нарекувал Крефелд.
Мезен потврдува дека предизвиците се големи, но најважно, смета тој, е „да ги исполниме обврските кон работниците, но и дека на крајот на годината остваруваме таков профит, што јас и сестра ми не ја изгубиме волјата за оваа работа“.
Досега очигледно функционираше. Компанијата „Аскот“ постои од 1908 година, а во меѓувреме веќе ја презеде четвртата генерација на сопственици. И додека машините кои можат истовремено да произведат 16 плетени вратоврски зујат во позадина, Мезе со ентузијазам вели: „Ова се убави нешта. Можете да ги земете материјалите во ваши раце и секогаш сте среќни поради тоа“.
И вратоврската има предности…
Во Крефелд се користат волна, памук, свила и повремено полиестер. Нема место за кожа, моден грев од осумдесетите. Но, Мезен на сето тоа гледа опуштено и вели дека токму младите од тие години помогнале вратоврската повторно да стане популарна. И затоа, треба да се напомене, во тоа време мораше да се прифати и кожа – исто како мотивите со Мики Маус.
Денес, вратоврската најчесто се носи само за свечени прилики, како што се свадбите. Асфа-Восен Асерате, автор на бестселерот, со жалење вели дека тоа се помалку се гледа во секојдневниот живот.
„Банките беа последните резерви, но и таа тврдина падна“, вели авторот, по потекло од кралското семејство на Етиопија, кој живее во Франкфурт и додава: „Јас можеби сум последниот човек кој носи вратоврска во секоја прилика. ”
Се разбира, не е се така црно, истакнува Јан Мезен.
„Сè уште има љубители на вратоврската“, вели тој, додавајќи дека вратоврската има уште една предност: „Во одреден момент почнуваат да се појавуваат брчки на вратот“. Убаво е кога можат да се сокријат“.
