Траумата е рана, психолошка рана. Познавам малку луѓе кои не се ранети, вели д-р Габор Мате, истакнат експерт кој својата кариера ја посвети на надминување на зависноста и траумите, во интервју за РТС. Тој моментално престојува во Белград како гостин на фондацијата „Новак Ѓоковиќ“.
Мате е добитник на наградата „Хуберт Еванс“ за литературно новинарство. Неговите книги се преведени на повеќе од триесет јазици, а бил награден со Орден на Канада за неговата револуционерна медицинска работа. Во наредните денови тој ќе одржи предавања и работилници низ регионот, пренесува РТС.
Вие тврдите дека луѓето денес живеат во многу помалку поврзан свет од порано. Зарем не живееме во време на технолошка револуција каде што човек може да се поврзе со кој било во светот?
– Ова е врска, или површна. Пријателите на Фејсбук не се вистински пријатели, тие не се луѓе кои навистина ги познавате, туку сте создале одредена слика за нив. Затоа, таквата врска не доаѓа од срце, тоа не е вистинска врска и вистинска врска. На Запад има епидемија на осаменост. Сè повеќе луѓе се изолирани и осамени и покрај поврзаноста што ја овозможува технологијата.
Една од основните причини за траума, гледате, е дека мораме да ја потиснеме автентичноста, да се обидеме да бидеме она што не сме. Ова е причината зошто нашето тело ни кажува за првите знаци на траума. Или, во каков свет би живееле ако секој, без никаква контрола, ги практикува сите карактеристики на личноста, и добри и лоши?
– Се чини дека живееме во многу искрен свет. Мислам дека нема лоши квалитети. Луѓето всушност доживуваат некоја болка и потоа излегуваат лоши работи, така се справуваат со чувствата. На пример, насилство од врсници. Зошто децата го прават ова? Затоа што сакаат да чувствуваат дека се важни. И зошто? Затоа што не го чувствуваат тоа во моментов, бидејќи нивните родители не знаеле да ги прифатат такви какви што се. Лошото однесување произлегува од длабоката болка. Мојата мисија е токму да ја откријам основната причина.
Според вас, денешното цивилизирано општество уште од најраните времиња ги негира основните потреби на секое живо суштество. На сите родители еднаш им бил даден совет „не го навикнувајте детето на ваши раце“. Кои се последиците од ова?
– Обидете се да и покажете на мајката орангутан да не го зема младенчето кога е вознемирено. Кажете ѝ на мачката да ги игнорира мачињата. Ќе видите каков е мајчиниот бес. Детето мора да се држи во раце. Допирите се исклучително важни за развојот на мозокот и здравите емоции. Држењето во раце е исто толку важно како и хранењето. Како се чувствувате, како возрасен, кога ви треба некој да ве прегрне и да ве поддржи, но никој не го прави тоа? Се чувствувате ужасно. Замислете како се чувствува бебето. Така, бебињата само го бараат она што им треба.
А постарите деца?
– Бебињата многу директно ги изразуваат своите потреби, постарите не толку… Дали им велам на родителите да не се фокусираат само на однесувањето на детето, туку да се обидат да сфатат што се крие под него. Затоа што под таканареченото лошо однесување и агресија често лежат неисполнети емоционални потреби. Обидете се да го разберете овој скриен јазик. Затоа напишав некои од книгите за да го дешифрирам.
Целата оваа идеја за дисциплинирање, принудување на детето да се однесува на одреден начин. Овој збор постои и во српскиот јазик. Од каде доаѓа оваа работа? Од грчки да се каже. Но, што значи зборот „ученик“? Исус имал следбеници кои го следеле. Тие го направија тоа затоа што го сакаа него, но и тој ги сакаше нив. Ако сакате вашите деца да ве следат и да бидат дисциплинирани, изберете ги и дозволете им да ве сакаат и тоа ќе се случи. Нема да морате да ги казнувате бидејќи децата природно ќе сакаат да соработуваат со вас.
Програмата во која гостувате се вика „Поддршка, а не совршенство“. Колку е важна оваа порака за родителите?
– Совршенството не постои. Ова можам да ви го кажам како човек, родител, сопруг, доктор. Не мора да бидете совршени, само доволно добри. Треба да им ја дадете на децата потребната поддршка, како и на младите родители. Не е потребно да ги критикувате и осудувате, туку да ги прашате што им треба.
На наставниците им е потребна соодветна поддршка во училиштето за да не бидат само пренесувачи на вештини и факти, туку и да им пружаат емоционална поддршка на учениците. На сите ни треба поддршка, ние сме луѓе. Можеби не ни се допаѓа нечие однесување и понекогаш треба да поставиме граници за да видиме дали дебелината е начин да се поддржи здравиот развој.
Според вас, траумата може да биде и извор на мудрост. Мудроста на траумата е насловот на документарниот филм кој во текот на септември беше прикажан во 24 градови во 6 земји од нашиот регион. Која е основната порака?
– Има мудрост во траумата. Еден од фактите на траумата е тоа што нè одвојува од телото. Ако некој тепа или малтретира дете, физички или сексуално, тоа е премногу за детето да го разбере. Тој не може да избега, ниту може да се спротивстави. Единственото нешто што можете да јадете е да се одделите од вашето тело за да не чувствувате болка и помалку да страдате. Има мудрост во тоа. Ова одвојување од сопственото тело е трауматично бидејќи до крајот на животот ќе имаме проблеми да ги разликуваме сопствените чувства и она што телото ни го кажува и да живееме на здрав начин. Ако луѓето работат на своите трауми и учат од нив, тие можат да станат самосвесни и да станат многу подобри родители. Ќе бев многу подобар и понежен татко ако работев на тоа порано.
