Освен микропластиката, нанопластиката е голем проблем кога станува збор за загадувањето. Честичките за кои станува збор се помали од микропластиката, односно помалку од еден микрометар, што го отежнува нивното пронаоѓање. Толку тежок што до неодамна немаше докази за неговото постоење.
Неодамна, тоа за малку ќе се случило случајно, а за деталите зборува Душан Материќ, лидер на Групата за микропластика, нанопластика и елементи во Центарот за еколошки студии Хелмхолц во Лајпциг.
Како што вели тој, оваа пластика е присутна насекаде низ светот. Може да се најде кај животните, водата, па дури и кај луѓето.
Како што објаснува Материќ, методот работи на принципот на мерење на испарливи органски соединенија. Примерокот се филтрира за да се отстранат големите честички како микропластика, целулозни влакна, минерални честички, по што примерокот се дехидрира. На овој начин остануваат само нанометарски честички.
„Потоа постепено се загрева, а испарливите органски соединенија истовремено се мерат секоја секунда со специјална масена спектрометрија (PTR-MS) со висока резолуција и чувствителност“. Затоа велиме дека ги мериме мирисите што ги испуштаат пластичните наночестички“, вели Материќ за веб-страницата Klima 101.
Тој вели дека иако сите видови пластика имаат сличен мирис на висока температура, хемискиот состав на мирисот е различен, па затоа се развиени алгоритми кои ги користат овие хемиски разлики за да го потврдат присуството на пластика во сложен примерок и потоа да го утврдат неговата маса. Неколку нанограми полимер, односно неколку милилитри од примерокот се доволни за откривање на примерокот.
Од Сибир преку Медитеранот до Антарктикот
Нанопластиката е пронајдена насекаде: од европските градови, преку Сибир и Антарктикот, до ткивото од школки купено на италијанскиот пазар.
„Сè уште се обидуваме да го разбереме циклусот на пластика во природата во сета нејзина сложеност. Нанопластиката постојано повторно се формира од поголеми фрагменти, транспортирани со вода и воздух. Утврдивме дека транспортот се одвива во сите правци – а особено по воздушен пат, на екстремно долги растојанија“.
Според него, во соработка со Техничкиот универзитет во Виена, првпат измеривме нанопластика во планинскиот воздух на 3100 метри надморска височина. На ова место, концентрацијата на нанопластика достигна и до 125 ng на метар кубен воздух, а вклучуваше различни видови полимери – PET, PE, PP/PPC, PS, PVC, гума.
Ефекти врз репродуктивното здравје
Досега е потврдено дека нанопластиката од различни видови полимери предизвикува повеќекратни негативни биолошки ефекти на сите нивоа на организација, од молекуларно и субклеточно до органско ниво.
„Најчесто мерените ефекти се прекинот на половите хормони како што е естрогенот, кои имаат големо влијание врз репродуктивното здравје и воспалителниот имунолошки одговор на телото. Бидејќи оваа научна област е релативно млада во контекст на пластиката, очекуваме многу нови резултати во блиска иднина, користејќи реални дози и типови полимери слични на оние што ги измеривме во примероците од животната средина. Она што е речиси стандардно – и уништувачко – во нашата секојдневна работа е тоа што со секој резултат од анализата повторно сме изненадени од нивото и ширината на глобалното загадување со нанопластика“, заклучува Душан Материќ.
