Украина ја обвинува Русија дека подготвува саботажа на нуклеарната централа Запорожје, што би ѝ ја припишала на Украина. Русија ја обвинува Украина дека подготвува напад врз електраната што би ѝ го припишала на Русија. На кого можеме да веруваме и што може да се случи ако навистина се случи најлошото?
Откако ја започна својата инвазија на Украина минатата година, рускиот режим покажа морбидна опсесија со нуклеарна војна, нуклеарни напади и нуклеарни катастрофи. Од презентери и гости на прорежимските ТВ канали до претседателот на Думата Вјачеслав Володин или поранешниот претседател и премиер Дмитриј Медведев до самиот претседател Владимир Путин, редовно слушавме ѕвечкање на нуклеарно оружје, и кон Украина и кон западните земји, благодарение на чија помош Украина сега е таа што напаѓа, а руските окупатори се тие кои жестоко се бранат.
Во исто време, тие често го проектираат своето нуклеарно заплашување на украинската страна. Да потсетиме дека едно од оправдувањата што Путин ги даде за инвазијата минатата година беше лажното тврдење дека украинскиот претседател Володимир Зеленски се заканил дека неговата земја „повторно ќе развие нуклеарно оружје“. Зеленски не го кажа тоа. Потоа, минатата есен, можевме да слушнеме од рускиот министер за одбрана Сергеј Шојгу дека Украина планира да употреби „валкана бомба“, односно конвенционална бомба што содржи радиоактивен материјал како ураниум, на бојното поле. Ниту за тоа немаше докази, а Зеленски и многу други го протолкуваа како руска подготовка за сопствен напад со валкана бомба или тактичко нуклеарно оружје. Но, за среќа, не дојде ниту до тоа.
И откако Русија ја окупираше нуклеарната централа Запорожје во март минатата година – најголемата во Европа – до денес, таа разменува обвинувања со Украина за нејзината закана, односно намерно гранатирање со цел да предизвика катастрофа за која другата страна би тогаш бидете обвинети. Поради оштетување на далноводите предизвикани од гранатирање, тој седум пати беше целосно исклучен од украинската електрична мрежа и зависен од резервни дизел генератори.
На почетокот на мај, МААЕ предупреди дека ситуацијата во објектот е „сè понепредвидлива и потенцијално опасна“ поради зачестеноста на гранатирањето во близина. Генералниот директор на МААЕ, Рафаел Маријано Гроси, јасно стави до знаење дека „нуклеарната централа никогаш не треба да се користи како воена база“ и дека „никогаш, под никакви околности, не треба да биде нападната“.
Руски теории за украинскиот напад со „валкана бомба“
Иако не од вчера, овие меѓусебни обвинувања добиваат се поалармантен тон во последните недели. Од руска страна можевме да слушнеме дека „постои голема закана од саботажа од режимот на Киев“, како што изјави портпаролот на Кремљ, Дмитриј Песков.
Ренат Карча, советник на извршниот директор на руската нуклеарна енергетска компанија Rosenergoat, беше поконкретен и изнесе бизарна теорија дека украинските сили ќе ја таргетираат електраната со гореспоменатите валкани бомби, односно со „високопрецизни проектили со боеви глави исполнети со радиоактивни отпад“, сето тоа веројатно за да се создаде илузија нуклеарни катастрофи. Ништо не излезе од таков напад, за кој најави дека ќе се случи на 5 јули.
Украина, пак, тврди дека токму Русија ја подготвува саботажата на нуклеарната централа, што секако и е полесно да го направи бидејќи централата е под нејзина контрола. Мора да се признае, кога Зеленски на 4 јули ги обвини руските сили дека, според сознанијата на неговата воена разузнавачка служба, поставиле „предмети налик на експлозив“ на покривите на двете згради на реакторите и дека имале намера да изведат или симулираат „терористички напад“ однадвор, ниту тој не презентираше докази.
Но, само еден ден подоцна, во средата на 5 јули, компанијата за сателитски снимки Планет Лабс сними, во 07:51 часот по локално време, пет неидентификувани бели облици на покривот на зградата 4 на реакторот – еден од двата реактори идентификувани од Украинците како цели на руска саботажа. со тоа што планираат да и припишат на Украина, во таканаречен напад со лажно знаме.
Шефот на одделот за разузнавање на Министерството за одбрана Кирило Буданов уште пред Зеленски на 20 јуни изјави дека руската армија ги завршила подготовките за напад на СИ Запорожје и дека дополнително го минирала базенот за ладење во централата. Украинската компанија за нуклеарна енергија Енергоатом, чии вработени продолжуваат да работат во СИ Запорожје и покрај тоа што се руски заложници, минатата година предупреди дека Русите го минирале тој базен.
Сепак, малку контрадикторни информации доаѓаат од Меѓународната агенција за атомска енергија (МААЕ). Така, на 21 јуни МААЕ објави дека нејзините претставници не забележале мина во базенот за ладење, но признаа и дека е „свесна за претходно поставување на мини надвор од периметарот на електраната“, како и „во одредени места во внатрешноста на електраната – кои војниците во електраната објаснија дека се (поставени) за одбранбени цели“.
МААЕ: Не видовме мина, но не добивме пристап до покривите на реакторот
Во петокот, по уште една обиколка во која, како што велат, добиле дополнителен пристап до локацијата, повториле дека не забележале видливи траги од мини или експлозив. Експертите на МААЕ проверија, велат тие, повеќе од периметарот на големиот базен за ладење на ЗНПП отколку претходно, вклучувајќи ја и изолационата порта што го дели базенот од сега исцедениот резервоар Каховка.
„Нашите експерти добија дополнителен пристап до фабриката. Досега немаат видено минско-експлозивни средства. Но, ќе ни треба уште посеопфатен пристап, вклучувајќи ги покривите на реакторските единици 3 и 4 и делови од салите за турбина. Се надеваме дека наскоро ќе биде одобрено. Ќе продолжиме да известуваме за развојот на настаните во овој поглед“, рече Гроси.
Зеленски не го криеше своето несогласување со МААЕ во интервју за американскиот ABC News: „Дали се (поставени) други експлозиви на место? Тоа. Дали (тие) можат да го видат експлозивот во моментов? Не. Дали има доволно луѓе кои се… непристрасни за да донесат какви било заклучоци за тоа колку од локацијата е контаминирана од мини? Не.”
Украинската верзија на настаните е поддржана со неодамнешната евакуација на жителите на Енергодар и другите околни градови и села, како и работниците во централата на кои, според украинското Министерство за одбрана, „добиле инструкции да ја напуштат електраната до 5 јули. ” Покрај тоа, рускиот Врховен суд во четвртокот објави одлука според која руската нуклеарна агенција Росатом нема да сноси правна одговорност за нуклеарни „несреќи“ во анексираните украински провинции, вклучувајќи ја и областа Запорожје, а истрагата за таков инцидент нема да биде спроведена во следните пет години, што секако може да се толкува како подготовка на теренот за нуклеарна провокација.
На крајот на јуни, украинските служби за итни случаи одржаа вежба за евакуација во случај на радиоактивна контаминација од електраната. Според плановите, во таков случај од околните места би биле евакуирани до 300.000 луѓе. Меѓутоа, Буданов за Ројтерс во четвртокот изјави дека „заканата (од нуклеарен инцидент) се намалува“, но дека таа не е елиминирана „се додека електраната е окупирана“.
Портпаролката на руското Министерство за надворешни работи, Марија Захарова, викендов повторно ја нагласи оваа тема, порачувајќи им на лидерите на членките на НАТО, кои се собраа денеска во Вилнус, да се фокусираат на наводната украинска закана за СИ Запорожје, бидејќи „огромното мнозинство од членките на алијансата ќе биде во зоната на директен удар“ на нуклеарна катастрофа.
