Мултиплекс миелом е малигно заболување на коскената срцевина и се смета за ретка болест. Се нарекува и рак на крвта. Почесто се јавува кај постарите години, најчесто кај лицата над 68 години. Кај мултипен миелом, постои размножување на малигно променетите плазма клетки.
Плазма клетките се дел од здравиот имунолошки систем, а нивната улога е да создаваат антитела и се многу важни кога ќе се појави инфекција во телото. Во плазма клетките може да се појават малигни промени и прекумерно размножување. Тие потоа се акумулираат во коскената срцевина и го спречуваат нормалното производство на здрави клетки. Овие абнормални клетки потоа можат да ги нападнат коските, имунитетот и другите органи. Така се јавува мултипла миелом.
Што е мултипен миелом?
Во Хрватска од мултипла миелом боледуваат околу илјада луѓе, а од оваа ретка болест годишно умираат околу 200 луѓе. Тоа е сериозна и тешко излечива болест. Со оглед на развојот на медицината во светот, но и во Хрватска, мултиплекс миелом се поуспешно се лекува. Третманот е поуспешен ако симптомите се препознаат навреме и се реагира.
Причината за мултипен миелом е непозната, но се верува дека постојат одредени генетски предиспозиции за негова појава. Се верува дека малигните формации се јавуваат како резултат на генетски промени во плазма клетките во коскената срцевина. Често се споменуваат фактори на животната средина, односно надворешни причини како што се долгорочна изложеност на радиоактивно зрачење, пестициди или хемиски супстанции.
Сепак, не е откриена јасна причина, што ја отежнува превенцијата и лекувањето, а многумина кои ја развиваат болеста немаат очигледни фактори на ризик.
Симптоми на мултипен миелом
Мултиплекс миелом има неколку фази кои се разликуваат по клиничката слика и симптомите, односно по појавата на симптомите и степенот на оштетување на органите. Кога нема симптоми, во случај на фаза на моноклонална гамопатија со неодредено значење и асимптоматски миелом, нема потреба од активен третман на мултипен миелом и овие состојби се сметаат за премалигни. Во овие форми, исто така, нема оштетување на други органи.
Кога ќе дојде до развој и активност на малигните плазма клетки, се стимулира разградувањето на коските на тој начин што во коските се создаваат „дупки“ поради што тие стануваат слаби и подложни на пукање. Потоа доаѓа до голема болка, но и зголемено ослободување на калциум во крвта. Ова може да доведе до конфузија и нарушувања во состојбата на свеста, но и до оштетување на бубрезите поради таложење на протеини произведени од малигните плазма клетки.
Сепак, самиот почеток на болеста и симптоматскиот миелом е неспецифичен во однос на симптомите.
Најчестите симптоми на мултипен миелом вклучуваат:
– анемија или анемија
– чувство на слабост, замор
– чувство на болка во коските
– губење на телесна тежина
– зголемена склоност кон крварење и формирање на маснотии
– зголемена густина на крвта
– рекурентни инфекции
– оштетување на бубрезите
Горенаведените симптоми се резултат на размножување и активност на клетките на туморот. За класификација на мултипен миелом, потребни се лабораториски наоди кои укажуваат на покачени вредности на калциум, оштетување на бубрезите, анемија и коскени или остеолитички промени. Ако се појави само едно од горенаведените, тоа е знак дека се работи за симптоматски мултипен миелом и дека е потребен активен третман.
Како да се открие мултипен миелом?
За да се дојде до дијагноза на мултипен миелом, пациентот мора да се сомнева, врз основа на симптомите, дека нешто не е во ред. Многу ретко се случува општите лекари да се сомневаат во мултипен миелом бидејќи тоа е ретка болест. Но, податоците покажуваат дека исходите во првата година од лекувањето се за 50 отсто подобри доколку болеста се открие при преглед, односно ако ја открие лекар.
Сепак, симптомите на мултипен миелом не се специфични и не се ретки кај постарите лица. Навремената дијагноза во голема мера влијае на исходот од третманот и продолжувањето на животот. За дијагноза потребно е да се направат вообичаени анализи и диференцијална крвна слика, протеинска анализа и радиолошка обработка која ги детектира коскените промени. Може да се користи CT, MR или PET-CT.
Искуства на пациенти со мултипен миелом
За луѓето кои страдаат од мултипен миелом, нивните семејства и пријатели, постои веб-страница на здружението MyelomaCRO за поддршка на пациентите. На страницата може да се најдат различни искуства на пациенти со мултипен миелом. Во продолжение ви претставуваме неколку од нив.
Прв со своето искуство е Никола Попиќ (61), кој болеста ја откри во декември 2018 година.
„На почетокот на декември таа година отидов кај мојот матичен лекар поради болки во грбот. Мојата работа бараше да седам долго време. Докторот ме прегледа, ги слушаше моите бели дробови – се беше во ред. Се сомневаше на ревматизам, ишијас или нешто слично. По 14 дена пак дојдов на пред поглед поради зголемена болка во грбот. Докторот реши да ме испрати во итната медицинска помош, каде ми земаа крв и констатираа намалени вредности на еритроцити, хемоглобин и тромбоцити. Ме пратија на рендген на грбот, при што беше откриена пукнатина на пршленот Т7“, рече тој и додаде дека докторот бил изненаден и го прашал дали паднал или удрил во нешто, што јас негирав.
„Единствено што забележав беше зголемена болка кога зеде нешто потешко во рацете. Уште тогаш докторот се посомневаше во нешто посериозно и ме упати на КТ скен на ‘рбетот. Таму на снимката јасно се гледаше надолжна пукнатина на седмиот пршлен и се посомнева дека се работи за мултипен миелом. По пункција на коскената срцевина, 53% од плазма клетките се пронајдени во коскената срцевина“, вели Никола.
„Бев шокиран од дијагнозата“
„Да размислам, само сега поврзувам некои навестувања за миелом. Уште пред дијагнозата на миелом, забележав дека побрзо се заморувам. Моите проблеми започнаа со болки во грбот. Никогаш досега не сум имал такви симптоми, ретко сум бил болен, а уште помалку во болница. Најголем проблем беше шокот што го доживеав по дијагнозата на болеста. Никогаш порано не сум бил сериозно болен, мојата работа постојано беше во движење. Не пушам, ретко консумирам алкохол и наеднаш ми открија таква болест, за која никогаш не сум ни слушнал. Ме шокираше кога ја добив дијагнозата. Ова ме нанесе ментална штета на почетокот на болеста. Постојани размислувања што ќе ми се случи, колку живот ми остана“, вели Никола и додава дека побарал помош од психолог и психијатар и лекови за смирување.„Како верник барав утеха во верата и мислам дека верата најмногу ми помогна со помошта на сопругата. Во текот на лекувањето, како што одминуваше времето, станував посвесен за тоа што ми се случува и дека не е се така темно и успеав психички да се смирам. Денеска сум психички (без апчиња), а се надевам и здравствено, сосема во ред“, заклучи тој.
Мирјана од Кастава го откри своето искуство.
„Поминаа две години во лекувањето на мултиплекс миелом и нешто помалку од трансплантација на матични клетки. Терапијата за одржување стана составен дел од мојот организам. Мојот ресетиран живот. Одам, одам и одам! Можам да го направам тоа, не е тешко! Околу куќата. До супермаркет „Плодине“ преку патот. Или влегувам во автомобилот, возам до морето и уживам додека шетам покрај миризливата сина бранувана вода. Признавам, не ми е непозната фразата, но донесувам одлука. Избирам да пешачам затоа што во хаосот што започна пред две години и дисциплината што ми ја наметна сериозната медицинска терапија оттогаш, јасно сфатив дека оваа едноставна активност – пешачење, е проверен лек кој морам да го земам еднаш дневно. ,” таа напиша.
Третман на мултипен миелом
Со оглед на тоа што голем број лекари не успеваат навреме да ја препознаат оваа ретка болест, во 2021 година во Хрватска е формирана работна група за мултиплекс миелом. Тоа е групата која по повод Меѓународниот ден на мултиплекс миелом го објави „Патоказот за рана дијагноза на мултиплекс миелом“ наменет за лекарите.
Како што наведува прим.др.сц. Сандра Башиќ Кинда, шеф на работната група, пациентите со мултиплекс миелом во Хрватска денес располагаат со лекови од новата генерација, благодарение на што стапката на петгодишно преживување е двојно зголемена. Тоа значи дека со навремена дијагноза, мултипен миелом може да се претвори од тешко малигно заболување во хронично заболување како дијабетесот со кое може да се живее добро.
Сепак, третманот на мултипен миелом е исклучително сложен. Пристапот кон третманот е хемотерапија со поддршка на хематопоетски матични клетки и употреба на лекови кај пациенти кои не можеле да толерираат хемотерапија.
