„Постои секуларен тренд, така што границата на почетокот на пубертетот кај девојчињата се движи од поранешните 9 на 8 и менархата од 13 на 12-11 години. Можни причини се: зголемување на телесната тежина во детството, мала родилна тежина за гестациска возраст и фактори на животната средина (употреба на пластични производи, адитиви)“, објаснува за порталот N1 проф.д-р Вера Здравковиќ, педијатар, ендокринолог на Универзитетската детска клиника.
Како да препознаете предвремен пубертет
Според професорот Здравковиќ, пубертетот кај девојчињата започнува со појава на вроден диск во градите. Може да се гледа како испакнатина или како цврстина што може да се почувствува. Како и секое вроден ткиво, грубиот допир и притисок е болен, па девојката може да се жали на болка.
„Овој феномен го означува почетокот на пубертетот или само неговата варијанта, зголемување на градите. Родителите не треба да се плашат дека се работи за малигнитет или каква било промена на дојката која бара итен преглед. Појавата на вродено ткиво на дојка на возраст од три до шест години бара упатување на педијатриски ендокринолог во следните 3 месеци“, посочува нашиот соговорник.
Таа додава дека до крајот на втората година девојчињата можат да забележат зголемени гради кои ги предизвикуваат хормоните во текот на бременоста и се советуваат вообичаените редовни контроли кај надлежниот педијатар. Не е неопходно да се упати детето кај детски ендокринолог доколку се појавило во новородениот период.
„Пот со специфичен, возрасен мирис се јавува како дел од подготовката на организмот за пубертет и е нормална појава, која доколку се изолира не бара преглед од педијатриски ендокринолог“, вели ендокринологот д-р Здравковиќ.
На што особено треба да обрнат внимание родителите?
„Појавата на вродено ткиво на дојка е во очекуваните граници, доколку се појави после седумгодишна возраст и пред тринаесеттата година. Доколку родителите порано забележат појава на гради, девојчето има забрзан раст во последните 6-12 месеци, главоболки, проблеми со видот, се советуваат да се обратат кај својот педијатар“, посочува таа.
Според неа, пубертетот ретко започнува со појава на опаѓање на срамните влакна пред деветтата година кај девојчињата и пред десетгодишната кај момчињата. Доколку има забрзување на растот, неопходен е преглед на педијатар.
„Кај девојчињата кои се посити или се родени мали за нивната гестациска возраст, олабавување може да се појави во срамниот и аксиларниот регион. Оваа појава обично бара само следење на растот и развојот, а за тоа ќе одлучи педијатарот со евентуална консултација со педијатриски ендокринолог“, објаснува д-р Здравковиќ.
Важноста на систематски преглед
„Системски прегледи се прават еднаш годишно и освен мерење на висина и тежина, се проценува и стадиумот на пубертетот. Некои промени само лекар може да ги забележи и да го процени нивното значење, а припаѓаат на превенција и рано препознавање на можните нарушувања“, објаснува ендокринологот.
Таа додава дека педијатрите ги знаат фазите на раст на различни возрасти и можат навремено да се сомневаат во предвремен пубертет доколку дојде до забрзување на растот.
Влијанието на исхраната и општеството воопшто врз раниот пубертет
Според ендокринологот д-р Здравковиќ, прекумерната исхрана ја зголемува телесната маса, масните клетки и влијае на лачењето на хормонот лептин, кој сигнализира дека девојчето е подготвено за пубертет и репродуктивна функција. Зголемувањето на лептинот влијае на лачењето на хормоните во хипоталамусот, хипофизата и јајниците за лачење полови хормони, што доведува до развој на секундарни полови карактеристики и зголемување на јајниците и матката.
„Последицата е што дебелите девојчиња порано влегуваат во пубертет, додека слабите девојки кои имаат нарушување во исхраната доцна влегуваат во пубертет. За разлика од девојчињата, дебелите момчиња подоцна влегуваат во пубертет бидејќи зголемувањето на масното ткиво негативно влијае на хипоталамусот и хипофизата и го одложува лачењето на тестостерон“, вели д-р Здравковиќ.
За разлика од предвремениот кога е време за нормален пубертет
„Нормалниот почеток на пубертетот кај девојчињата е по 8-годишна возраст, а кај момчињата по деветтата година. Почетокот и темпото на пубертетот се во согласност со тоа како им било на родителите“, вели соговорничката на порталот N1.
Ментална зрелост и пубертет
Д-р Здравковиќ истакнува дека најголемиот проблем со предвремениот пубертет е тоа што девојчето изгледа како жена, но не е психички зрело и може да биде изложено на ризик од сексуална злоупотреба.
Раст и развој за време на пубертетот
„Девојките најмногу растат пред и на почетокот на пубертетот, а по првата менструација растот значително се забавува и завршува по две до три години. „Момчињата почнуваат да растат дури кон крајот на пубертетот, па подоцна почнуваат да растат, имаат поголем пораст на растот, но и растат подолго од девојчињата“, вели докторот.
Таа додава дека поради сето наведено, испитувањето на низок раст треба да се започне пред почетокот на пубертетот.
Совети и препораки за родителите
„Доколку се сомневате, обратете се кај надлежниот педијатар. Доколку редовно го носите вашето дете на систематски прегледи, педијатарот ќе го процени и стадиумот на пубертетот. Доколку забележите појава на гради пред седумгодишна возраст или зголемување на тестисите кај момчињата пред деветтата година, посетете педијатар“, вели соговорничката на порталот N1.
Третман на предвремен пубертет
Д-р Здравковиќ вели дека раниот почеток на пубертетот може да доведе до помала висина во зрелата возраст. Доколку е потребно, педијатрискиот ендокринолог ќе препорача терапија за привремено прекинување на пубертетот.
„Оваа терапија доведува до намалување на лачењето на половите хормони и забавување на прогресијата на раниот пубертет. Терапијата се прекинува кога детето ќе достигне одредена биолошка зрелост, а потоа продолжува пубертетскиот раст и развој“, вели проф.д-р Вера Здравковиќ, педијатар ендокринолог.
