Салонит лани изгради соларна централа со големина на едно и пол фудбалско игралиште во Анхово, а сега уште повеќе ќе ја зголеми. На покривот на дистрибутивниот центар на Spar во Љубљана од септември стои половина соларна централа, а оваа година трговецот на мало планира да инсталира електрани во уште 30 филијали низ земјата. Зголемениот ентузијазам на компаниите, кои главно ги наведуваат цената и самодоволноста како мотив, се гледа и во статистиката: овој јануари од сонцето произведувавме пет пати повеќе струја отколку во истиот месец лани.
Лани во Словенија забрзано производството на струја од сонцето, но годинава – барем според податоците за јануари – скокот може да биде уште поголем.
Во 2021 година, соларните електрани произвеле 302 гигават часови (GWh) електрична енергија, што е 1,9 отсто од вкупното производство. Тие лани произвеле 358 GWh или 2,7 отсто од вкупното производство во Словенија (кое изнесувало 13.150 GWh). Годинава во јануари, според (иако привремени) податоци на заводот за статистика произвеле 70 GWh или 5,5 отсто од вкупното производство на електрична енергија кај нас. Тоа е пет пати повеќе од минатиот јануари, или околу една петтина од минатогодишното годишно производство од сонцето.
Во март минатата година пишувавме дека причината за експлозијата на побарувачката на соларни централи е главно поради зголемените цени на струјата, од Ген-И и Бисол ни рекоа дека се дават во побарувачката, а од Еко фондот во апликации за субвенции. Тогаш директорката на Еко Фондот, Мојца Вендрамин, процени дека инвестицијата во соларната централа, која требаше да чини меѓу 11 и 13 илјади евра, се исплатила и без субвенцијата, за која парите снемале на времето.
Владата, која вклучи забрзани инвестиции во обновливите извори на енергија, особено во соларните централи, во коалицискиот договор, сепак обезбеди пари за Еко фондот за да може повторно да воведе субвенции од оваа година. Покрај тоа, неодамна донесе закон кој има за цел да го поттикне поставувањето на соларни централи во одредени области, како што се паркинзи, депонии, езера за ископување јаглен, како и земјоделско и шумско земјиште.
Брзиот раст бара инвестиции во мрежата
Брзиот раст на количината на електрична енергија што ја добиваме од сонцето е барем делумно резултат на тоа што компаниите се повеќе се одлучуваат за соларни централи. Од „Електро Приморска“ ни изјавија дека лани примиле вкупно 2.800 барања за приклучување на соларни централи, од кои 240 биле од фирми. Во претходната година поднеле 50 апликации.
По правило, компаниите избираат електрани со поврзана моќност помеѓу 50 киловати (kW) и 900 kW, а некои се уште поголеми. Така, во 2021 година се издадени девет дозволи, а лани се издадени осум дозволи за електрани со моќност од над 1 MW.
На прашањето дали приклучувањето на (поголемите) електрани им претставува некаков проблем како дистрибутер, Електра Приморска ни објасни дека за секоја голема централа вршат оперативна и по потреба развојна анализа на можноста за приклучување, на чија основа се дадени барањата за поврзување и работа и можни точки за поврзување. „Во случај на големи електрани, генерално е потребно да се инвестира во проширување и/или зајакнување на постоечката мрежа или изградба на нова мрежа“, велат тие.
Системскиот оператор на дистрибутивната мрежа неодамна одобри десетгодишен инвестициски план, во кој пишува дека за 10 години ќе треба да вложиме 3,5 милијарди евра во мрежата, исто така или главно поради зелената транзиција, со што се зголемува вкупниот трошоците за инвестирање во обновливи извори. За ова уште немаме пари: годинава дистрибутерите предвидуваат инвестиции од 70 милиони евра, според планот треба да вложат 190 милиони евра. Како што пишувавме, министерството очекува дистрибутерите да ги забрзаат своите инвестиции и да ги финансираат и преку задолжување.
Прочитајте повеќе: Напад на соларни централи: Словенците масовно се пријавуваат
Салонит ја зголемува соларната централа
Веројатно една од најголемите електрани кај нас е изградена минатата година во Салонит во Анхово, поточно на покривот на предхомогенизациската хала во каменоломот (на фотографијата погоре). Како што ни објасни членот на одборот Дејан Цвитер, тие го избрале моделот на енергетски договори со давателот на енергетски услуги Интеренерг.
Салонит Анхово обезбеди простор и друга потребна инфраструктура на локацијата каде Интеренерго потоа ја инсталираше соларната централа. Салонит сега ја купува целата сончева енергија произведена од фабриката од Интеренерго. Електричната енергија целосно се користи во производниот процес, без да се наплаќа преносната и дистрибутивната мрежа (од струјата се троши на местото на производство), објаснува соговорникот.
Електраната со номинална моќност од 2,23 мегавати се очекува да произведува 2.120 мегават часови електрична енергија годишно. „Ова е електрична енергија колку што трошат приближно 500 просечни домаќинства годишно“, вели Цвитер, додавајќи дека компаниите во моментов инсталираат дополнителни 1,5 MW капацитет на покривните површини на Салонита. Вкупно, соларните централи ќе покриваат пет отсто од потребите за електрична енергија на компанијата.
За неколку години Салонит сака доволно да го зголеми капацитетот за да добие добра третина од електричната енергија потребна за производствениот процес од овој извор. Меѓу другото, тие би сакале да постават соларни централи на земја.
Дејан Цвитер, член на управниот одбор на SalonitaSalonit
Членот на управниот одбор на Салонита, Дејан Цвитер, не одговори директно на прашањето како се одредува цената на оваа струја, ниту колкав е рокот на враќање на инвестицијата. Сепак, тој рече дека инвестицијата на компанијата се исплати главно поради тоа што нивната потрошувачка на електрична енергија значително ќе се зголеми поради целите за декарбонизација на производството на цемент.
Пониска цена, само-снабдување
На прашањето како се одредува цената на оваа струја, ниту колкав е рокот на враќање на инвестицијата, од Цвитер не ни одговорија директен. Сепак, тој рече дека инвестицијата на компанијата се исплати главно поради тоа што нивната потрошувачка на електрична енергија значително ќе се зголеми поради целите за декарбонизација на производството на цемент.
Меѓу другото, ќе го ограничат и поскапувањето на мрежните такси, а дополнително, изградбата на соларна централа значи и поголема предвидливост на идните трошоци и делумна заштита од „ненормални флуктуации“ на цените на струјата, како што бевме сведоци по почетокот на војната во Украина, вели соговорникот.
На прашањето дали поради динамиката на производството на соларна централа, која е врзана за сончевата светлина, го прилагодуваат производството во цементарницата, тој одговори дека засега е мал уделот на електричната енергија од соларната централа. Кога би се зголемил, би го прилагодиле производствениот процес за да произведуваме и трошиме најмногу енергија кога сончевата централа е најпродуктивна или кога грее сонце.
„Ако ја земеме Германија како пример, тамошната влада, во која соодлучува и Партијата на Зелените, одлучи два отсто од вкупната површина на земјата да бидат издвоени за соларни централи на терен. Ако овие односи ги преведеме во Словенија, тоа би значело повеќе од 40 илјади хектари соларни централи на земјата. За да не бидеме зависни од увозот на зелена струја и зелен водород во иднина, сметаме дека такви цели треба да си поставиме и во Словенија“.
соларна централа Spar Веб-страница Spar.si
Брзото проширување на Spar на својата мрежа на електрани
Минатата година малопродажниот синџир Спар инсталираше и соларна централа на покривот на дистрибутивниот центар во Љубљана, која треба да покрие 16 отсто од потребите за електрична енергија (на сликата погоре). Таа предвиде дека електраната со моќност од околу 1 MW ќе произведува еден GWh електрична енергија годишно, што е споредливо со годишното снабдување на 350 домаќинства или мало село.
Во последните четири месеци од минатата година произведе 380 MWh енергија, ни изјавија од Spar. Не ни беше даден одговор на прашањето за периодот на поврат и финансиските заштеди во трошоците за струја што ги донесе инвестицијата. „Соларната централа сè уште не е во функција во текот на целата година, па за жал сè уште не можеме да ви дадеме вистинска оценка за тоа.
Давид Ковачич, генерален директор на Спар Словенија, во септември изјави за Дела дека уште пред енергетската криза, Спар имал годишна цел да ја намали потрошувачката на енергија за три проценти по квадратен метар секоја година. „Сега уште повеќе го забрзавме. Неодамна пуштивме во употреба соларна централа во нашиот магацин во Љубљана, која покрива приближно 16 отсто од потребите за електрична енергија на самата локација. Годинава ќе опремиме уште три гранки со сокови, а следната 30, бидејќи веруваме во понезависни“, најави тој во интервјуто.
Покрај цената, рече тој, два други фактори ги придвижуваат при одлучувањето за соларни централи: независност и одржливост. „Во интерес на компанијата е да произведува барем дел од самата електрична енергија. Истовремено, подеднакво важна мерка е опремувањето на сите нови деловни единици, како и на сите постоечки единици, со најштедливите технологии достапни на пазарот при секое реновирање“.
