Градовите Истанбул и Измир во Турција, Катанија и Неапол во Италија, Букурешт во Романија и Атина во Грција се најпогодени од земјотреси во Европската унија. Во тие четири земји земјотресот предизвика речиси 80 отсто од просечната годишна економска загуба од дури седум милијарди евра.
Веднаш по Италија, Грција, Романија, Албанија и Турција доаѓа – Хрватска. „Да, Хрватска е најзагрозена по тие земји“, потврдуваат за Вечерњи лист. проф. д-р. Јосип Аталиќ од Градежниот факултет во Загреб. Деновиве е претставено неодамнешното истражување на ризикот од земјотрес за ЕУ, на кое научниците работеа во последните четири години. Во 20 век, земјотресите однесоа околу 200.000 животи во Европа.
„Тоа е шокантен факт, така што проценките на ризикот се многу важни. Во моментов работиме на сеизмички ризик за градот Загреб и кога ќе завршиме, тоа ќе биде нов чекор кон подобри проценки кои зависат од квалитетот на податоците и што е можно попрецизните карти. Тоа е пилот проект за цела Хрватска“, вели Аталиќ.
Проектот кофинансиран од ЕУ треба да биде завршен за две години. Интересно е што самите граѓани можат да придонесат со внесување информации за нивните згради на веб-страницата potresnirizik.zagreb.hr. Истражувачите кои работат на проценка на ризик и мапирање за ЕУ забележуваат дека градовите како Загреб, Тирана, Софија, Лисабон, Брисел и Базел имаат натпросечно ниво на ризик од земјотрес во споредба со помалку изложените градови како Берлин, Лондон или Париз. Развојот на моделот за проценка е заеднички напор на повеќе институции, вклучително и Градежниот факултет на Универзитетот во Загреб, кој се приклучи на Европската истражувачка платформа за опасност од земјотрес и ризик од земјотрес (EFEHR).
Колку се разорни земјотресите
Според податоците од последните големи земјотреси на Хелен Кроули од EUcentre, земјотресот во Албанија во 2019 година однел 51 живот и предизвикал штета од 1 милијарда долари, колку и земјотресот во Хрватска во 2020 година, кој остави осум жртви. Последниот ја погоди БиХ, а во него загина млада жена, а штетата се уште се зголемува. Според бројот на жртвите, земјотресот во Месина на Сицилија во 1908 година, кога загинаа 80.000 луѓе, беше покатастрофален, потоа во Лисабон во 1755 година кога загинаа 50.000 луѓе, додека во Антиохија во денешна Турција во 6 век меѓу 115 и 250 г. . Разорен бил и земјотресот на Сицилија во 1693 година, кога во урнатините загинале 60.000 луѓе.
Во април 1667 година, на Велика среда пред Велигден, страшен земјотрес го погоди Дубровник и неговата околина, а се почувствува од Џеновскиот Залив до Албанија и сè до Смирна и Константинопол. Причината беше подвлекувањето на јадранската микроплочка под надворешните Динариди, а на ова подрачје расте бројот и јачината на земјотресите од северозапад кон југоисток, па најсилните, велат научниците, се забележани на подрачјето од Стон и Дубровник до Албанија.
„Земјотресите се сметаат за една од најсмртоносните природни опасности, а нивното појавување ниту може да се спречи ниту точно да се предвиди. Сепак, проценките на ризикот од земјотрес помагаат подобро да се разбере каде е најверојатно да се случи силен земјотрес “, забележуваат научниците.
Човечките жртви се придружени и со голема економска штета. Само во Европа, земјотресите во 20 век предизвикаа повеќе од 250 милијарди евра загуби. „Новото ажурирање на моделот за сеизмичка опасност и првиот модел на ризик од земјотрес за Европа се основа за воспоставување мерки за ублажување и зголемување на отпорноста на заедницата. Тие значително го подобруваат разбирањето за тоа каде е најголема веројатноста да се случи силен земјотрес и какви ќе бидат последиците за идните земјотреси во Европа. Развојот на овие модели е заеднички напор на сеизмолозите, геолозите и инженерите низ Европа“, велат научниците собрани на платформата.
Тие не можат да се спречат или предвидат
Истражувањето е финансирано од програмата за истражување и иновации на ЕУ Хоризонт 2020. Земјотресите не можат да се спречат или прецизно да се предвидат, но ефективни мерки за ублажување врз основа на модели на сеизмичка опасност и ризик од земјотреси може значително да ја намалат штетата. Опасноста од земјотрес го опишува потенцијалното движење на почвата поради идни земјотреси и се заснова на знаење за минатите земјотреси, геологија, тектоника и локални почвени услови на која било локација во Европа. Ажурирањето ги приспособи проценките за движењето на почвата, што резултираше со пониски проценки во повеќето делови на Европа, со исклучок на некои региони во западна Турција, Грција, Албанија, Романија, јужна Шпанија и јужна Португалија, каде што беа забележани повисоки проценки за движење на почвата.
„Ажурираниот модел потврдува и дека Турција, Грција, Албанија, Италија и Романија се земјите со најголеми сеизмички опасности во Европа, а потоа следат другите земји од Балканот. Сепак, дури и во региони со ниски или умерени проценки на движењето на почвата, разорни земјотреси може да се случат во секое време, велат експертите.
Моделот на ризик од земјотрес ги опишува проценетите економски и социјални последици од потенцијалните земјотреси, кои бараат информации за локалните услови на почвата, густината на градбата и изложеноста на луѓето, штетноста на изградената средина и робусните проценки на опасност од земјотрес. Според Европскиот модел за ризик од земјотрес, зградите изградени пред 1980-тите, урбаните области и зоните со висока сеизмичка опасност се главните фактори на ризик од земјотрес. Најзагрозени се зградите со армирано-бетонска рамка со средна висина, изградени пред 1980-тите и куќите со ниска ѕидарија, неармирани. Најефикасна мерка за намалување на ризикот од земјотреси во Европа би била, посочуваат, надградба или замена на најранливите згради. Доколку сите згради само во Италија и Турција го исполнуваат новиот европски стандард (еврокод 8), просечниот број на смртни случаи во Европа би можел да се намали за повеќе од 50%, а просечните годишни економски загуби за најмалку 30%.Артур Пинто од JCR истакна дека осум од десет згради во Европа биле изградени пред 1990 година. Иако повеќето европски земји користат понови регулативи и стандарди за да обезбедат соодветна заштита од земјотрес, сè уште има многу постари неармирани или недоволно армирани згради, што е висок ризик за жители. „Земјотресите ќе продолжат да се случуваат, но можеме да користиме модели за ублажување“, истакна Х. Кроули. Една од темите на презентацијата беше потребата од подобрување на квалитетот на осигурителните полиси, а се користат модели на ризик од земјотрес за пресметување на потенцијалните загуби на осигурување. Во каталогот се регистрирани нови 40.000 земјотреси со јачина од 3,5 до 8,5 степени. Секоја година милиони земјотреси ја погодуваат Европа, но повеќето се премногу мали за да се почувствуваат или да предизвикаат штета
