Улцеративен колитис е хронична воспалителна болест на цревата која се карактеризира со појава на специфични ерозии и улцерации на слузницата на дебелото црево. Тој е со непозната етиологија и спаѓа во групата на инфламаторни цревни заболувања, заедно со Кронова болест, објаснува д-р Станко Петровиќ за порталот N1.
Првите описи на улцеративен колитис датираат од времето на античките Грци, додаде тој.
Според д-р Петровиќ, мажите се разболуваат малку почесто од жените, а улцеративниот колитис најчесто се јавува во втората и третата деценија од животот, иако има уште еден врв во шестата и седмата деценија од животот.
„Болеста започнува од дисталниот дел – ректумот и се шири проксимално, а кај околу 5 проценти од пациентите со панколитис е зафатен и терминалниот илеум во должина од неколку сантиметри (backwash ileitis). Ректумот е зафатен кај 95 проценти од пациентите“, вели докторката.
Врз основа на степенот на зафатеност на дебелото црево (обемноста на болеста), улцеративниот колитис се дели на: дистален колитис – проктитис (ректум) и проктосигмоидитис (ректум и сигмоиден колон), левостран колитис (ректум, сигмоиден и десцендентен колон). до илеалната флексура) и екстензивен колитис – зафатен колон проксимално до илеалната флексура или целото дебело црево (панколитис).
Како се создава
Д-р Петровиќ вели дека точниот механизам на болеста не е целосно познат, но главниот патофизиолошки механизам е неадекватен одговор на цревниот имунолошки систем на цревната микробиота кај лица со генетска предиспозиција.
„Клиничкиот тек на болеста се манифестира со периоди на влошување (егзацербација) кои наизменично се менуваат со периоди на подобрување (ремисија), а кај помал број пациенти има хронично активно заболување. Инциденцата во Србија е 6 на 100.000. „Кај лицата со улцеративен колитис, смртноста е зголемена во споредба со општата популација, најчесто поради колоректален карцином, постоперативни компликации, токсичен мегаколон, интестинална перфорација, терминална болест на црниот дроб поради примарен склерозирачки холангитис, пулмонална тромбоемболија“, наведува тој.
Неколку фактори играат голема улога во развојот на улцеративен колитис: генетска предиспозиција, дефект на цревната бариера, нарушен цревниот имунолошки систем и фактори на животната средина.
„Епидемиолошките студии и студиите на близнаци покажаа дека болеста се јавува почесто во некои семејства и дека позитивното семејно оптоварување носи до пет пати поголем ризик од лице кое боледува од улцеративен колитис во споредба со луѓето чии членови на семејството немаат улцеративен колитис“, додава докторот.
Познато е дека појавата на улцеративен колитис е најчеста во развиените земји, додека во земјите во развој и неразвиените земји зачестеноста е помала и покрај присуството на генетска предиспозиција, што само покажува дека генетската предиспозиција не е доволна за појава на улцеративен колитис.
„Децата на луѓето кои мигрираат од земјите во развој во развиените земји развиваат улцеративен колитис почесто од децата кои престојуваат во земјите во развој, особено првата генерација деца, што повторно покажува дека факторите на животната средина се многу важни во развојот на оваа болест“, вели д-р Петровиќ.
Во некои земји, како Индија и Кина, постојано се зголемува бројот на заболени од улцеративен колитис, што е поврзано со индустријализацијата на земјата и промените во навиките во исхраната.
Специфични фактори на ризик за улцеративен колитис
– пушењето е еден од најрано опишаните фактори на ризик, недвосмислено е докажано дека пушачите имаат помали шанси да развијат улцеративен колитис, а непушачите и бившите пушачи имаат поголеми шанси;
– апендектомија: постои јасна негативна корелација помеѓу апендектомијата и развојот на улцеративен колитис, особено ако апендектомијата е извршена пред 10-годишна возраст;
– диета: начинот на исхрана има големо влијание врз развојот на улцеративен колитис, тоа особено го покажува големиот пораст на инциденцата на оваа болест во Азија со напуштање на стариот начин на исхрана и усвојување на т.н. западната исхрана (намален внес на влакна и зголемен внес на готова храна и храна со многу маснотии), висок внес на влакна, вклучувајќи овошје и зеленчук има заштитна улога за развој на улцеративен колитис, иако податоците не се конзистентни, висок внес на заситени и мононезаситени масти, индустриски подготвена храна, има позитивна корелација со развојот на улцеративен колитис;
– доење: резултатите не се единствени, но доењето сепак го намалува ризикот од развој на оваа болест;
– нестероидни антиинфламаторни лекови: нивната употреба доведува до оштетување на цревната бариера, зголемување на пропустливоста на цревната бариера и со тоа зголемена тенденција за развој на улцеративен колитис;
– паразити: наездата со паразити има важна заштитна улога во развојот на оваа болест, бидејќи паразитите сочинуваат важен дел од цревната микробиота;
– стрес, депресија, нарушување на спиењето: се верува дека и акутниот и хроничниот стрес играат важна улога во развојот на улцеративен колитис.
Цитокините се секреторни протеини со мала молекуларна тежина кои играат важна улога во клеточниот раст, диференцијација и активирање, регулирање и одредување на природата на имунолошкиот одговор и играат важна улога во развојот на оваа болест.
Како се манифестира
Улцеративниот колитис клинички се манифестира со крвава мукозна дијареа, болки во стомакот, лажни нагони за столица, итни празнења на дебелото црево, вели д-р Петровиќ.
„Пациентите со лесна форма на болеста може да имаат минимални поплаки и сосема нормална лабораторија. Фекалниот калпротектин е покачен во столицата, како маркер на воспаление во цревата“, вели тој.
Според него, златен стандард за дијагностицирање на болеста е колоноскопија – преглед на дебелото црево, каде на слузницата се забележуваат ерозии и улцерации.
Начин на лекување
Третманот може да биде медицински и хируршки. Д-р Петровиќ наведува дека се користат 5 препарати аминосалицилна киселина, кортикостероиди, имуносупресивни лекови – Азатиоприн, Циклоспорин, биолошка терапија – Инфликсимаб, Адалимумаб, Ведолизумаб, анти ИЛ-12/23, мали молекули – Тофацитиниб.
„За најтешките пациенти е резервиран хируршки третман кој опфаќа отстранување на дебелото црево и формирање на пајакова мрежа, т.е. резервоар од илеумот. Сите облици на улцеративен колитис успешно се лекуваат на Клиниката за гастроентерологија и хепатологија на Академијата на медицински науки со користење на најнови лекови и најсовремен хируршки третман“, истакна д-р Станко Петровиќ.
