Дрво и пелети: Забраната на Србија и Босна и Херцеговина предизвика неизвесност пред зимата во Словенија
Босна и Херцеговина и Србија го забранија извозот на производи од дрво поради огромниот прилив на купувачи од странство и експлозијата на цените како резултат на тоа. Поради ова, во тие две земји останала и стоката наменета за Словенија, што е проблем, бидејќи во моментов словенечките увозници и трговци полнат магацини за грејната сезона.
Увозниците на производи од дрво Ingles од Шенџур, која ја води онлајн продавницата drva.info, и Bioles Horizont од Марибор, останаа без добар дел од планираните испораки на трупци, пелети и брикети во последните недели. Србија и Босна и Херцеговина го забранија извозот на производи од дрво за 60, односно 90 дена.
Инглес – ова е компанија која остварува околу 2,5 милиони приходи – најголем дел увезува од БиХ и Србија, а Биолс Хоризонт со осум милиони евра годишна продажба од таму добива 40 отсто од дрвото, пелетите и брикетите. „Од датумот на забраната, нема повеќе извоз од двете земји, дури ни за нарачаните количини, бидејќи царината е суспендирана“, објасни Дејан Цверлин од Биолес Хоризонт, кој продава производи од дрво на големи словенечки технички трговци.
Поради ситуацијата, Инглес веќе ја прекина продажбата на големо и продава само на физички лица, но поради таквиот пад на количините, директорот Марјан Планиншек стравува дека луѓето наесен ќе ги пречекаат празни полици, кога повеќето купуваат дрва за грејната сезона. . „Во моментов по правило ги полниме залихите пред есенскиот шпиц на продажба. Минатиот месец и овој месец требаше да добиеме вкупно 80 приколки, од нив пристигнаа 14“, ни рече тој.
Зошто забраната?
Како што информираат од N1 Сараево, забраната уследила по предлогот на стопанството, кое известувало за наглото зголемување на побарувачката од странство, а со тоа и на цената. „Воведуваме забрана за извоз на тркалезно дрво, пелети и суво огревно дрво само затоа што цената на пелетите поскапе за 155 проценти. Во првите пет месеци од годинава извозот е зголемен за 78 отсто во однос на истиот период лани, а се очекуваше и натамошен раст. Огревното дрво поскапе за 40 отсто, да не направевме нешто да го поднесат нашите жители“, изјави при донесувањето на мерките министерката за надворешна трговија Сташа Кошарац.
Како што ни објасни Планиншек, ситуацијата почнала да се влошува по почетокот на војната во Украина, од каде Германците увезувале многу струготини за производство на пелети. Бидејќи сега имаат ограничен пристап до суровини, производството е помало. Во исто време, поради високите трошоци за енергија и песимистичките прогнози за претстојната зима, купувачите од Италија, Австрија и Германија веќе имаат голема побарувачка за горива од дрво. Како резултат на тоа почна да се зголемува притисокот на пазарот на балканските земји и растот на цените. Цената на пелетите, на пример, се зголеми од 150 на 300 евра по палета. Како резултат на тоа, и Србија и БиХ го забранија извозот.
Но, не сите во БиХ се убедени дека тоа е вистинската мерка. Така, енергетскиот експерт Нихад Харбаш за N1 Сараево предупреди дека по укинувањето на забраната компаниите ќе продолжат да ги извезуваат количините што моментално ги акумулираат, дури тогаш поради силно краткорочно зголемување на количините цените уште повеќе ќе пораснат. Според него, ова во моментов е лоша мерка за босанските производители, бидејќи тие живеат од извозот. А Планиншек оценува дека со ова цените ќе одат уште подиви. „По речиси една недела од затворањето, цените во Босна и Херцеговина воопшто не паднаа, иако сега има евидентен вишок на понуда. Тие всушност ќе имаат аукција наесен за да видат кој ќе понуди најмногу“.
Тие се веќе двојно поскапи
А нашите трговци веќе чувствуваат недостиг на количини на пазарот. Во Меркур ни потврдија – вистината е само општо – дека поради ограничувањата, а во некои случаи и забраната за извоз, „веќе има доцнење во синџирите на снабдување и забележително зголемување на цените“. А, од друга страна, забележуваат дека поради моменталната неизвесна состојба и најавените поскапувања, откупувачите почнале порано од вообичаеното да ги подготвуваат залихите на енергетските производи. Побарувачката е многу поголема, велат тие.
Планиншек рече дека имаат уште месец и половина залиха (оваа проценка се базира на минатогодишната „нормална“ побарувачка, која годинава е поголема). Но, стравува дека во август и септември, кога побарувачката е најголема, ќе има празни магацини. „По правило, се складиравме во лето, кои потоа ги продававме наесен, кога побарувачката е најголема“, објасни тој.
Слично рече и Цверлин, додавајќи дека тие се уште можат да снабдуваат во моментов, но со секоја промена на пазарот доаѓаат нови ризици. Купувањето од Хрватска го враќаат, но тоа нема да можат целосно да го сторат. И кај нас цените веќе нагло пораснаа. Порано вреќа пелети од 15 килограми беше 3,99 евра, сега е повеќе од 8 евра“, вели Цверлин. На прашањето како ќе биде наесен, тој не може да одговори поради нестабилност. Цените се менуваат неделно.
Според податоците на Заводот за статистика на Република Словенија (Сурс), минатата година горивото од дрва сочинувало половина од вкупната потрошувачка на енергија за греење на домаќинствата. Тешко е да се каже колку домаќинства се греат на овој начин. Истото важи барем во руралните средини, области веројатно поголем дел од локалното снабдување од словенечките шуми, па затоа е тешко да се процени обемот на проблемот.
Повици од странство
Како што рекоа Планиншек и Цверлин, распродадени се и словенечките производители на дрва. Дополнително, ги покачуваат и цените бидејќи од една страна се поскапува производството, а од друга има притисок од откупувачите од странство. „Побарувачката е луда“, ни рече Јоже Осредкар, сопственик на мала фабрика за пелети кај Врника, која снабдува околу 100 домаќинства осум години од нејзиното основање.
Годинава има и многу покани од странство. „Ни се јавуваат од Австрија и Италија, понекогаш и поединци кои поради мрачните прогнози сакаат да обезбедат залихи за претстојната грејна сезона, а веројатно нè наоѓаат на Интернет. Не знам што ќе се случи во септември, кога побарувачката е обично најголема“. Тој одбива нови купувачи бидејќи не може да го зголеми производството за толку краток период, за што би морал да купи нова машина. „Ако гледам само на економијата, во овој момент би можеле да се префрлите на италијанскиот клиент и да заработите повеќе пари од било кога.
Оваа деловна година е најтурбулентна за него досега. „Во јануари струјата ни порасна за 600 проценти. Потоа се префрливме на генератор кој работи на нафта, но потоа и тој поскапе, па нема алтернатива. Така, цените на пелетите се зголемени за околу 50 проценти во последната година. Годинава веќе шест пати ги покачивме пелетите, бидејќи секогаш се трудиме минимално да ги покачиме цените. „Претходно цената на пелетите беше практично иста цели седум години“, објаснува соговорникот.
Тие не се компетентни
Засега останува неодговореното прашање дали политиката ќе се обиде преку дипломатски средства да постигне барем веќе нарачаните количини да пристигнат во Словенија. Од Министерството за земјоделство со кое раководи Ирена Шинко ни рекоа дека за ова прашање е надлежно Министерството за економија со кое раководи Матјаж Хан. Од тука во четвртокот не информираа дека и тие не се надлежни, бидејќи се работи за користење на дрво за енергија. Прашавме и до Министерството за инфраструктура на чело со Бојан Кумер и чекаме одговор.
Од Министерството за економија додаваат дека дрвото го сметаат првенствено за корисен одржлив материјал за индустриска преработка, а не како извор на енергија, затоа со различни активности поттикнуваат „преработка на словенечкото дрво во производи со висока додадена вредност според принципот на каскадна употреба. од дрво“. Меѓу другото, сега имаат отворени два тендери за субвенции во вкупен износ од 28 милиони евра.
